آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در اسلام آموزش هاى غير مستقيم فراوانى وجود دارد كه تأثير آن در پاره اى از جهات از آموزش هاى مستقيم نيز وسيع تر و عميق تر است. عبادات اسلامى مانند نماز جماعت، نماز جمعه و حجّ تأثير نيرومندى در آموزش جمعى مردم دارد. مسلمين در آغاز اسلام از طريق اين گردهمايى شبانه روزى توانستند آگاهى كافى و اتّحاد صفوف در برابر دشمنان بي شمارشان پيدا كنند و طرح حكومت اسلامى را با سرعت پيش ببرند. از اين گذشته، درس آموزنده اى براى دشمنان و بيگانگان از اسلام است كه باعث خنثى كردن توطئه هاى دشمنان و در هم شكستن قدرت آنها شده است.

در اسلام آموزش هاى غير مستقيم فراوانى است كه تأثير آن در پاره اى از جهات از آموزش هاى مستقيم وسيع تر و عميق تر است.
عبادات اسلامى مخصوصاً آنها كه به صورت گروهى و جمعى انجام مى شود مانند: نماز جماعت، نماز جمعه و حجّ از جمله امورى است كه تأثير نيرومندى در آموزش جمعى مردم دارد.
نماز جماعت كه پنج وقت در شبانه روز انجام مى گيرد درس وحدت و به هم پيوستگى صفوف و مساوات و برادرى را به مسلمين مى آموزد و قشرهاى مختلف اجتماعى را گاه بر اثر مسئوليّت هاى گوناگون در جامعه كاملا از هم جدا هستند؛ و در تمام سال يك بار هم به طور عادى يكديگر را ملاقات نمى كنند در يك جا كنار هم جمع مى كند، و درس هم فكرى و همدلى را در مسائل اجتماعى به آن ها مى آموزد.
صفوف نماز جماعت، علاوه بر روحانيّت خاصّى كه بر آن حاكم است، و نور معنويّت و صفا با خود به همراه دارد، وسيله اى براى آگاهى عمومى از مسائل سرنوشت ساز جامعه اسلامى است.
مسلمين در آغاز اسلام از طريق اين گردهمايى شبانه روزى توانستند آگاهى كافى و اتّحاد صفوف در برابر دشمنان بي شمارشان پيدا كنند، و طرح حكومت اسلامى را با سرعت پيش ببرند.
در نماز جماعت طبق دستورات اسلام به هنگام قرائت حمد و سوره، تنها امام جماعت است كه از سوى همه، اين دو سوره را مى خواند؛ و انضباط اجتماعى را از اين طريق، زنده مى كند، و مديريّت آميخته با روحانيّت را با محتواى اين دو سوره در دل و جان آن پرورش مى دهد.
اين نكته حائز اهميت است كه در مناسبت هاى مختلف سوره ها و آيات گوناگونى از قرآن، براى تلاوت بعد از سوره حمد انتخاب مى شود؛ كه هر كدام از آنها مى تواند حاوى درس هاى معارف اسلامى، اخلاق، آموزش هاى سياسى و اجتماعى بوده باشد، هنگامى كه اين آيات و سوره ها به وسيله امام جماعت با آهنگ دلنشين خوانده مى شود، در حالى كه همه ايستاده اند و در سكوت عميق فرو رفته اند اثر آموزشى قوى و بى نظيرى در آنها دارد، و همگان را به تفكّر و انديشه در محتواى آيات وا مى دارد، و روحانيّت عبادت و تأثير آن را مضاعف مى سازد؛ و اگر اين مراسم عبادى با آداب اسلامى و حضور قلب و تمركز حواس _كه شرط اصلى قبول آن است_ انجام گيرد؛ مكتبى پربار براى آموزش جامعه اسلامى خواهد بود و از اين گذشته، درس آموزنده اى براى دشمنان و بيگانگان از اسلام است، و غالباً ديده شده است هنگامى كه آنها با صفوف فشرده و منظّم نماز جماعت مسلمين برخورد مى كنند؛ براى آنها مايه جلب توجّه و تفكّر و انديشه است.
و به همين دليل در حديثى از امام على بن موسى الرّضا(عليه السلام) آمده است كه مى فرمايد: «اِنَّما جُعِلَتِ الْجَماعَةُ لِئَلاّ يَكُونَ الاِخْلَاصُ وَ التَوْحِيدُ وَ الاِسْلَامُ وَ الْعِبَادَةُ لِلّهِ اِلَّا ظَاهِراً مَكْشُوفاً مَشْهُوراً، لاَِنَّ فِى اِظْهَارِهِ حُجَّةً عَلَى اَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ ... مَعَ مَا فِيهِ مِنَ الْمُسَاعَدَةِ عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى، وَ الزَّجْرِ عَنْ كَثِيرٍ مِنْ مَعَاصِى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ»(1)؛ (نماز جماعت از اين رو قرار داده شده كه ايمان و توحيد و اسلام و عبادت براى خدا، ظاهر و آشكار و مكشوف انجام گيرد؛ چرا كه اظهار آن حجّت را بر شرق و غرب جهان، تمام مى كند ـ و آنها را به تفكّر بيشتر درباره اسلام و تعليمات آن وا مى‌دارد ـ علاوه بر اين، كمك به نيكى و تقوا ـ و آگاهى از حال يكديگر و تعاون همگانى ـ و همچنين جلوگيرى از بسيارى از گناهان و معاصى الهى است[زيرا هنگامى كه مردم در شبانه روز چند بار يكديگر را در آن جمعِ روحانى مى بينند، از تجاوز به حقوق ديگران و ارتكاب گناهان به خاطر شرم و حضور دائمى خوددارى مى كنند]).
كوتاه سخن اينكه تأثيرى كه نماز جماعت پنج گانه در بيدارى مسلمين و آموزش آنها داشته و دارد، نيز تأثيرى كه در خنثى كردن توطئه هاى دشمنان و در هم شكستن قدرت آنها دارد بر كسى پوشيده نيست.
به همين دليل اين عبادت بزرگ از مهمترين و مؤكّدترين عبادات اسلامى است و آن قدر فضيلت و پاداش در روايات اسلامى براى آن ذكر شده كه انسان را مبهوت مى كند.
در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى‌خوانيم: «مَنْ مَشَى اِلَى مَسْجِدٍ يَطْلُبُ فِيهِ الْجَمَاعَةَ كَانَ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ سَبْعُونَ اَلْفَ حَسَنَةٍ، وَ يُرْفَعُ لَهُ مِنَ الدَّرَجَاتِ مِثْلُ ذلِكَ، فَاِنْ مَاتَ وَ هُوَ عَلَى ذلِكَ، وَكَّلَ اللهُ بِهِ سَبْعِينَ اَلْفَ مَلَكٍ يَعُودُونَهُ فِى قَبْرِهِ وَ يُبَشِّرُونَهُ وَ يُؤنِسُونَهُ فِى وَحْدَتِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتّى يُبْعَثُ»(2)؛ (كسى كه به سوى مسجدى براى اقامه جماعت برود، هر گام كه بر‌ مى دارد؛ هفتاد هزار حسنه براى او خواهد بود، و درجات او به همين مقدار نيز بالا مى رود و اگر با همين حال از دنيا برود، خداوند هفتاد هزار فرشته را مأمور مى كند كه او را در قبر ملاقات كنند، و به او بشارت دهند؛ و در تنهايى مونس او باشند و براى او تا روز قيامت استغفار كنند!).(3)