آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور امام علي(ع) از عبارت «وَ أَنْزَلَ عَلَيكُمُ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَي ءٍ» اين نيست كه قرآن دائرة المعارف بزرگى است با ذكر تمام جزئيات علوم مختلف و مكاتب مختلف فلسفى؛ بلكه منظور اين است که قرآن تمام آنچه را به خاطر آن نازل شده است و هدف اصلى اين كتاب است - كه همانا مسأله انسان سازى و سعادت بشر در تمام زمينه هاست - در بر دارد. معارف دينى، حقايق مربوط به مبدأ و معاد، وظايف انسان در پيشگاه خدا، وظايف انسانها در برابر يكديگر، مسائل اخلاقى، مسائل اجتماعى و نيازهاى اقتصادى و ... همه را بيان كرده است.

در خطبه 86 نهج البلاغه جمله «وَ أَنْزَلَ عَلَيْكُمُ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيءٍ» آمده كه بر گرفته از آيه 89 سوره نحل است و حقيقت مهمّى را در بر دارد كه براى همه قابل دقّت است.
مسلّم است كه منظور از اين جمله، اين نيست كه قرآن دائرة المعارف بزرگى است كه تمام جزييات علوم مختلف از رياضيّات، جغرافيا، شيمى و فيزيك گرفته تا علوم انسانى و مكاتب مختلف فلسفى را بيان كرده است؛ بلكه منظور اين است قرآن، تمام آنچه را به خاطر آن نازل شده است و هدف اصلى اين كتاب آسمانى را تشكيل مى دهد - كه همان مسأله انسان سازى و سعادت بشر در تمام زمينه هاست - در بر دارد: معارف دينى، حقايق مربوط به مبدأ و معاد، وظايف انسان در پيشگاه خدا، وظايف انسانها در برابر يكديگر، مسائل اخلاقى، مسائل اجتماعى و نيازهاى اقتصادى، همه را بيان كرده. گاه انگشت روى جزئيات گذاشته و تمام ريزه كارى ها را بيان نموده؛ مانند احكام مربوط به قراردادهاى مالى و اسناد بدهكارى كه در طولانى ترين آيه قرآن (آيه 282 بقره) هيجده حكم درباره آن بيان شده و گاه به بيان اصول كلّى و قواعد عامّه كه از قبيل «بَابٌ يَنْفَتِحُ مِنْهُ أَلْفُ بَابٍ»؛ (درى است كه هزار در از آن گشوده مى شود) بسنده كرده است.
اين تعبير قرآنى كه در خطبه بالا و روايات معصومين(عليهم السلام) روى آن تكيه شده، به مسلمانان گوشزد مى كند كه هر هدايتى را مى خواهند، در قرآن جستجو كنند.(1)