آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) برخی از یاران خود را مورد سرزنش قرار داده و می فرماید: «نه اموال خود را در راه آن كس كه به شما داده، بذل كرديد و نه جانها را در راه كسى كه آنها را آفريده، به خطر افكنديد». گویا زمان اين سخنان پس از جنگ صفين بوده كه گروهى از مردم حاضر نشدند در دفاع از حق جان و مال خود را به خطر بیفکنند.

امام علی(عليه السلام) در خطبه 117 نهج البلاغه گروهى از ياران خود را مخاطب ساخته و با لحنى عتاب آميز و سرزنش خيز، مى فرمايد: (نه اموال خود را در راه آن كس كه به شما داده، بذل كرديد و نه جانها را در راه كسى كه آنها را آفريده، به خطر افكنديد)؛ «فَلاَ أَمْوَالَ بَذَلْتُمُوهَا لِلَّذِي رَزَقَهَا، وَ لاَ أَنْفُسَ خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِي خَلَقَهَا».
در حقيقت مالك اصلى اين اموال خداست و آفريننده جانها اوست، چند روزى هر دو را به عنوان امانت به شما سپرده اند، ولى شما چنان سخت به آن چسبيده ايد كه گويى خالق و مالك اصلى، شما هستيد و اين دليل بر نهايت بى خبرى از واقعيتهاست.
تعبيرات فوق، تناسب زيادى با ايراد اين سخنان بعد از جنگ «صفّين» دارد كه گروهى از مردم تحت ولايت، آن حضرت، نه حاضر بودند جان خود را براى دفاع از حق به خطر بيفكنند و نه چيزى از اموال خود براى تجهيز لشكر اسلام مى پرداختند.
و در ادامه اين سخن مى افزايد: (انتظار داريد مردم به خاطر خدا، شما را گرامى دارند، در حالى كه خودتان، خدا را در مورد بندگانش، گرامى نمى داريد! [و به آنها كمك مالى و جانى نمى كنيد])؛ «تَكْرُمُونَ(1)بِاللهِ عَلَى عِبَادِهِ، وَ لاَ تُكْرِمُونَ اللهَ فِي عِبَادِهِ».
اين دوگانگى در قضاوت، راستى عجيب است كه انسان انتظار داشته باشد مردم او را گرامى دارند، چون بنده اى از بندگان خداست، ولى خودش هيچ يك از بندگان خدا را گرامى ندارد، و براى كوتاه كردن دست ظالمان از گريبان مظلومان نه صرف هزينه اى كند و نه جان خودرا به مخاطره افكند.
در آخرين جمله، به آنها هشدار مى دهد و مى فرمايد: (از قرار گرفتن در منازل پيشينيان، عبرت گيريد زيرا همين حكم درباره شما نيز خواهد شد، آنها رفتند، شما هم مى رويد و ديگران در خانه ها و قصرهاى شما جايگزين مى شوند و نيز از جدا شدن از نزديك ترين برادرانتان، پند بياموزيد [چرا كه با چشم خود ديديد گروهى از اين عزيزان پيش از شما رفتند شما هم به دنبال آنها خواهيد رفت])؛ «فَاعْتَبِرُوا بِنُزُولِكُمْ مَنَازِلَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ، وَ انْقِطَاعِكُمْ عَنْ أَوْصَلِ إخْوَانِكُمْ».
اين خود دليل ديگرى است بر اين كه، اموال و جانها همه عاريتى است و آفريدگار همه آنها خداست و هر چند روزى اموال و مساكن و قدرتها و منصبها را به دست گروهى مى سپارد و تاريخ گواه زنده اين امر است.
نه ما نخستين كسانى هستيم، كه بر صفحه اين جهان گام نهاده ايم و نه آخرين كسان هستيم، حلقه كوچكى هستيم، از اين زنجير طولانى، كه از آغاز خلقت تا پايان جهان كشيده شده است، زهى بى خبرى و غفلت كه حلقه هاى قبل و بعد را نبينيم! و جايگاه خود را در اين جهان، تشخيص ندهيم و اين دنيا را براى خود جاودانى پنداريم.
كوتاه سخن اين كه: امام(عليه السلام) در اين سخن كوتاه، گفتنى ها را گفته و خفتگان را بيدار و مستان مال و مقام و جاه و جلال را هوشيار ساخته است.(2)