آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آنچه در روايات آمده اين است كه «سؤال قبر» تنها براي دو گروه از انسان ها است. گروهى كه ايمانى خالص دارند و گروهى كه صاحب كفر خالصند؛ اما افراد مستضعفى كه در ميان اين دو قرار گرفته اند، سؤال شان به روز قيامت موكول مى شود. در حديثى از امام صادق(ع) آمده است كه: «در قبر سؤال نمى شود؛ مگر از كسانى كه ايمان خالص يا كفر خالص دارند و متعرض ساير اشخاص نمى شوند».

از اخبار متعددى كه در زمينه سؤال قبر وارد شده استفاده مى شود كه در قبر از دو گروه سؤال مى شود: گروهى كه ايمانى خالص دارند و گروهى كه صاحب كفر خالصند و اما افراد مستضعفى كه در ميان اين دو قرار گرفته اند، سؤالشان به روز قيامت موكول مى شود. در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه فرمود: «لايُسْأَلُ فى الْقَبْرِ إلاّ مَنْ مَحَّضَ الإيمانَ مَحْضاً اَو مَحْضَ الكُفْرَ مَحْضاً و الآخِرونَ يَلْهُونَ عَنْهُم»(1)؛ (در قبر سؤال نمى شود مگر از كسانى كه ايمان خالص يا كفر خالص دارند و متعرض ساير اشخاص نمى شوند).
همين معنا در حديث ديگرى از امام باقر(عليه السلام) نقل شده كه يكى از اصحاب از آن حضرت مى پرسد: «مَنِ الْمَسْئُولُونَ فى قُبُورِهِمْ؟»؛ (چه كسانى در قبر از آنها سؤال مى شود؟) امام در پاسخ مى فرمايد: «مَنْ مَحَّضَ الإيْمانَ وَ مَنْ مَحَّضَ الْكُفْرَ»؛ (كسانى كه ايمان خالص يا كفر خالص دارند) راوى سؤال مى كند بقيه مردم چه مى شوند؟ فرمود: ([در آنجا] متعرض آنها نمى شوند) راوى مى پرسد: از چه سؤال مى شوند؟ امام مى فرمايد: «عَنْ الْحُجَةِ القائِمَةِ بَيْنَ أَظْهُرِكُم»(2)؛ (از آن حجّتى كه در ميان شما قائم است).
بعضى چنين مى پندارند كه تنها سؤال از عقائد مى شوند نه از اعمال و جمله «مَنْ مَحَّضَ الْكُفْرَ وَ مَنْ مَحَّضَ الأيمانَ» را به صورت «جار و مجرور» مى خوانند نه «موصول و صله» و در اين صورت مفهومش اين مى شود: «تنها از ايمان خالص و كفر خالص سؤال مى شود». ولى با توجّه به اينكه دو روايت بالا با صراحت سخن از اشخاص است نه اعمال، روشن مى شود كه تفسير دوّم مناسب نيست، به علاوه در روايتى كه قبلا از امام على بن الحسين(عليهما السلام) خوانديم آمده بود كه حتّى از ساعات عمر و اموالى كه انسان به دست آورده است در آن موقع سؤال مى شود.(3)