آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در سوره «الرّحمن» حدّاقل به دوازده قسمت از نعمت هاى مادى بهشت اشاره شده است. مسلّماً نعمت هاى بهشتى منحصر به نعمت هاى مادّى نيست و نعمت هاى روحانى و معنوى فراوانى نيز دارد؛ اصولا چگونه مي شود خداوند اين همه نعمت هاى متنوع مادى براى ارضاى جسم انسان فراهم سازد؛ ولى براى روح او نعمت ها و مواهب شايسته اي فراهم نسازد؟ منتهى نعمت هاى روحانى چون تنها با رسيدن و درك كردن آن، احساس مى شود شرح زيادى در قرآن براى آن نشده و تعبيرات سربسته اي در اين زمينه ديده مى شود كه گوياى عمق و عظمت اين نعمت هاست.

تنها در سوره الرّحمن كه يكى از سوره هاى نسبتاً كوتاه قرآن مجيد است حدّاقل به دوازده قسمت از نعمت هاى مادى بهشت اشاره شده است: باغ هاى بهشتى، درختان متنوّع و پرطروات، ميوه هاى مختلف و رنگارنگ آنها، حتّى طرز قرار گرفتن ميوه ها و در دسترس بودن براى همه بهشتيان، فرش هاى بهشتى و حتى پارچه هاى زيبا و جالب آنها، همسران بهشتى، همسرانى بكر از هر جهت كه همچون ياقوت و مرجانند، چشمه هاى آب جارى و در حال فوران، حوريانى كه در خيمه هاى بهشتى مستورند، تخت هايى كه با پارچه هاى زيبا تزيين شده و بر آن تكيه مى زنند و مانند اينها.
در سوره هاى ديگر قرآن مجيد نيز نمونه هاى بسيار زيادى از نهرهاى بهشتى با نام ها و محتواهاى مختلف و شراب هاى طهور، انواع ظروف مختلف كه غذاها يا نوشابه هاى بهشتيان در آن خواهد بود، غرفه هاى بهشتى، تخت هايى كه در مقابل يكديگر قرار گرفته و بهشتيان بر آنها تكيه كرده و مجالس انس تشكيل مى دهند. گاه اين نعمت هاى مادّى بهشت چنان در آيات، پشت سر هم ذكر شده كه جاى هيچ شك و ترديد باقى نمى گذارد. به اين چند آيه كوتاه و زيبا و پرمحتوا از سوره «غاشيه» نيز گوش فرا دهيد:
«وُجُوهٌ يَوْمِئِذ ناعِمَةٌ»؛ (صورت هايى در آن روز، شاداب و پرطراوت است).
«فى جَنَّة عالِيَة»؛ (در باغى از باغ هاى عالى بهشت).
«فيْها عَيْنٌ جارِيَةٌ»؛ (در آن [باغ بهشتى] چشمه اى جارى است).
«فيها سُرُرٌ مَرْفُوْعَةٌ»؛ (در آن، تخت هاى زيباى بلندى است).
«وَ اَكْوابٌ مَوْضُوعَةٌ»؛ (و قدح هايى كه در كنار آن چشمه ها نهاده شده).
«وَ نَمارِقُ مَصْفُوفَةٌ»؛ (و بالش ها و پشتى هاى صف كشيده).
«وَ زَرابِىُّ مَبْثُوثَةٌ»؛ (و فرش هاى فاخر گسترده).(1)
در حقيقت هفت آيه از بيست و شش آيه اين سوره، اشاره به همين معاد جسمانى و نعمت هاى مختلف جسمانى بهشت دارد و اگر به اين ترتيب بخواهيم تمام آيات قرآن را در اين زمينه جمع آورى كنيم عدد بزرگى را تشكيل مى دهد. در اينجا باز لازم مى دانيم دو نكته را يادآور شويم:
1- مسلّماً نعمت هاى بهشتى منحصر به نعمت هاى مادّى نيست، بهشت نعمت هاى روحانى و معنوى فراوانى نيز دارد. اصولا چگونه ممكن است خداوند اين همه نعمت هاى متنوع مادى براى ارضاى جسم انسان فراهم سازد؛ ولى براى روح او كه قسمت مهم وجود او را تشكيل مى دهد و از هر نظر برتر و بالاتر است، نعمت ها و مواهب شايسته و مناسبى فراهم نسازد؟ منتهى نعمت هاى روحانى چون شرح و بيان ندارد و جز با رسيدن و درك كردن آن، احساس نمى شود، شرح زيادى در آيات قرآن براى آن به چشم نمى خورد. در عين حال تعبيرات سربسته و فشرده و جالبى در اين زمينه ديده مى شود كه گوياى عمق و عظمت اين نعمت هاست.
2- بعضى با جرأت و جسارت، تمام اين آيات را تأويل و توجيه مى كنند و بر مفاهيمى غير ظاهر آن حمل مى كنند و همه را كنايه از نعمت هاى معنوى مى پندارند، در حالى كه ضوابط شناخته شده باب الفاظ هرگز چنين اجازه اى را به ما نمى دهد و اگر بنا باشد ما به خود اجازه اين همه توجيه ها و تأويلها بدهيم ديگر حجيّت ظواهر الفاظ مفهومى نخواهد داشت و الفاظ وسيله انتقال مفاهيم نخواهد بود و ارزش و اصالت خود را به كلى از دست مى دهد و اين كار جرأتى است بر خدا و قرآن مجيد.(2)