آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

گاه مى شود ميزبان، انواع نعمتها را براى پذيرائى ميهمان عزيزش فراهم مى كند؛ ولى اين نعمت ها معمولا از جهتى معيّن و محدود است؛ اما هنگامى كه به او وعده دهد كه هر چه بخواهى فراهم مى كنم، اينجاست كه روح ميهمان غرق آرامش مى شود؛ چون مى داند هيچ محدوديتى در كار نيست. این سخن هم درباره مواهب مادىِ بهشت صادق است و هم مواهب معنوي. در آنجا خداوند چنان قدرتى به انسان مى دهد كه اراده او سبب پيدايش هرگونه موهبتى است به خلاف دنيا كه اراده انسان هميشه تابع وجود اسباب و فراهم بودن زمينه هاست.

گاه مى شود ميزبان، انواع نعمتها را براى پذيرائى ميهمانِ عزيزش فراهم مى كند؛ ولى اين نعمتها معمولا از جهتى معيّن و محدود است؛ اما هنگامى كه به او وعده دهد كه هر چه بخواهى - بدون استثناء - براى تو فراهم مى كنم، اينجاست كه روح ميهمان غرق در آرامش مى شود؛ چون مى داند هيچ گونه محدوديتى در كار نيست. این سخن همان طور که درباره مواهب مادىِ بهشت صادق است، در مورد مواهب معنوى آن نیز کاملا صدق مى کند و اتفاقاً بعضى از تعبیرات آیاتِ «قرآن»، تناسب بیشترى با مواهب معنوى دارد. مثلا در آيه 22 سوره «شورى» بعد از ذكر باغ هاى بهشتى مى افزايد: «لَهُمْ مَا يَشَاؤُونَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ»؛ (براى آنها هر چه بخواهند نزد پروردگارشان فراهم است و اين فضل بزرگى است). تعبير «عِنْدَ رَبِّهِمْ» و تعبير «ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ» همه تناسب با مواهب معنوى و روحانى بهشت دارد كه بعد از ذكر نعمت هاى مادى به آن اشاره شده است.
و در آيه 34 سوره «زمر» همين معنا بدون اشاره به نعمت هاى مادى آمده، مى فرمايد: «لَهُمْ ما يَشَاؤُونَ عِنْدَ رَبِّهمْ ذلِكَ جَزَاءُ الْمُحْسِنِينَ»؛ (هر چه بخواهند براى آنها نزد پروردگارشان موجود است و اين است پاداش نيكوكاران).
به اين ترتيب هيچ گونه محدوديتى در نعمت هاى بهشتى مخصوصاً در جنبه هاى روحانى و معنوى وجود ندارد و اين تعبيرات علاوه بر اينكه نشان مى دهد نعمت هاى بهشتى محدود به جنبه هاى مادى نيست، بيانگر اين حقيقت است كه در هيچ يك از اين دو بخش نيز محدوديتى وجود ندارد. به تعبير ديگر در آنجا خداوند آن چنان قدرتى به انسان مى بخشد كه اراده او سبب پيدايش هرگونه موهبتى است، به خلاف دنيا كه اراده انسان هميشه تابع وجود اسباب و فراهم بودن زمينه هاست، انسان هنگامى اراده گردش باغ و صحرا مى كند كه شرایط مناسب باشد و درختان سرسبز و خرّم باشند و هرگز اراده انسان بهار آفرين و طراوت بخشِ باغ و بستان نيست؛ ولى در قيامت به محض اينكه چيزى را مى خواهد و طلب مى كند به فرمان پروردگار ايجاد مى شود و اين امتياز عجيبى است.(1)
جالب اينكه در تعبير ديگرى در اين زمينه در آيه 35 سوره «ق» مى خوانيم: «لَهُمْ مَا يَشَاؤُونَ فِيهَا وَ لَدَيْنَا مَزِيدٌ»؛ (هرچه بخواهند در بهشت براى آنها هست و نزد ما اضافات ديگرى است!).
اين تعبير نشان مى دهد كه با تمام وسعتى كه جمله «لَهُمْ مَا يَشَاؤُونَ فِيهَا» دارد و تمام آنچه را اراده كنند شامل مى شود. خداوند افزون بر آن نعمتها و مواهبى كه هرگز به فكر هيچ انسانى نرسيده و نمى رسد و به هيچ خاطرى خطور نكرده و نمى كند، براى آنها فراهم ساخته است و الطاف بى دريغش را به گونه اى كه با هيچ بيانى قابل توصيف نيست شامل حال آنها مى كند!
از بعضى از روايات استفاده مى شود كه جمله «وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ» اشاره به روزهاى جمعه بهشتيان است كه در آن روزها كرامات تازه و عنايات ويژه اى از سوى پروردگار نسبت به آنها مى شود كه هفتاد بار از آنچه دارند برتر و بالاتر است.(2) آیات دیگری در «قرآن» نیز وجود دارد که کم و بیش با آیات فوق هماهنگ است.(3)،(4)