آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«برنامه ريزى» باید دقيق و روشن و خالى از ابهام و كلّى گوئى باشد؛ و نيروها، وسائل مورد نياز و هزينه های لازم، پيش بينى شده و زمانبندى مورد توجّه قرار گيرد كه وقت زیاد یا کم نباشد. ضمنا حوادث پيش بينى نشده در نظر گرفته شود تا اگر در عمل به مشکل برخوردیم به بن بست نرسیم. دقت و مطالعه در سیره معصومین(ع) نشان می دهد که از این روش بسیار بهره جسته اند، به عنوان مثال: جریان جنگ احزاب و مسأله حفر خندق، با امکانات و وقت کم، نشان از ظرافت پيامبر(ص) و دقت ایشان در برنامه ريزى دارد.

«برنامه ريزى» بايد واجد شرايط زير باشد:
الف) برنامه، بايد دقيق و از نظر كيفى و كمّى كاملا روشن باشد.
ب) برنامه بايد از هر گونه ابهام و كلّى گوئى خالى و تماماً جنبه عملى و عينى داشته باشد.
ج) در برنامه ريزى بايد نيروهاى انسانى لازم براى انجام هر كار، هزينه ها، و ابزار و وسائل مورد نياز، دقيقاً محاسبه شود، و براى هر مرحله و هر مقطع، آنچه لازم است پيش بينى گردد.
د) در برنامه ريزى بايد زمانبندى مورد توجّه قرار گيرد، به طورى كه نه وقت بيهوده تلف شود و نه حجم برنامه، بيش از مقدار وقت باشد.
ه) در برنامه ريزى بايد هميشه محلّى براى «حوادث پيش بينى نشده» در نظر گرفته شود، چرا كه بسيار مى شود كه مديران و فرماندهان در جريان عمل با مشكلات پيش بينى نشده اى رو به رو مى شوند كه اگر آمادگى براى روياروئى با آن نداشته باشند، و به هنگام برنامه ريزى اين مسائل مورد توجّه آنها قرار نگرفته باشد كارشان به بن بست مى كشد و درمانده مى شوند.
اگر به داستان جنگ احزاب و مسأله حفر آن خندق عظيم به گرد مدينه كه نه عابر پياده به آسانى مى توانست از آن بگذرد، و نه سواران مى توانستند از روى آن بپرند، آن هم در مدّتى كوتاه و با وسائل بسيار بسيار ابتدائى، بينديشيم، و مديريّت پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله و سلم) را در اين زمينه و كيفيّت تقسيم اين كار را ميان يارانش بنگريم، به دقّت و ظرافت در برنامه ريزى پيامبر(صلى الله الله عليه و آله و سلم) پى مى بريم و جالب اين كه تا كار خندق پايان يافت، دشمن هم از راه رسيد!(1) پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله و سلم) شخصاً براى تمام حركتهاى نظامى و غزوات اسلامى تمام مسائل را دقيقاً زير نظر مى گرفت و برنامه را تنظيم مى نمود.
در داستان حركت امام حسين(عليه السلام) و يارانش به سوى كربلا مى خوانيم كه در يكى از منزلگاهها دستور داد كه بيش از حدّ نياز آب با خود بردارند كه سرِّ آن بر همگان روشن نبود، امّا هنگامى كه با لشكر «حر» در وسط بيابان خشك و بى آبى رو به رو شدند، امام(عليه السلام) دستور داد، آبهاى اضافى را در اختيار لشكر دشمن كه سخت تشنه بودند، بگذارند، و اين امر، اثر عميقى در روحيّه حر و يارانش گذاشت و بى شك اين محبّت در موضعگيرى آينده او مؤثّر بود.(2)
امام صادق(عليه السلام) براى نشر علوم اسلامى در زمانهائى كه شيعيان و شاگردان مكتب اهل بيت(عليهم السلام) سخت در فشار قرار خواهند گرفت برنامه ريزى فرمود، و به يكى از دوستانش تأكيد كرد امروز كه توانائى دارى، اين احاديث را بنويس و در ميان ياران خود پخش كن، چرا كه زمانى فرا مى رسد كه مردم دسترسى جز به كتابهايشان ندارند و جبّاران زمان رابطه ميان امامان(عليهم السلام) و پيروان مكتبشان را قطع مى كنند.(3) و از اين ريزه كاريها در زندگى پيشوايان بزرگ اسلام فراوان است.(4)