آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در «شواهد التنزيل» آمده است: «رسول خدا(ص) فرمود: صديقان سه نفرند: حبيب نجار، حزقيل و على بن ابى طالب(ع) که سومين نفر آنها و از همه آنان افضل و برتر است). اين حديث در كتاب «فضائل» احمد حنبل، و «معرفة الصّحابه» ابونعيم، و «مناقب» ابن مغازلى نيز آمده است.

در آيه 19 سوره «حديد» مى خوانيم: «وَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ اُولئِكَ هُمُ الصِّديقُونَ وَ الشَّهداءُ عِنْدَ رَبِّهِم لَهُمْ اَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ»؛ (كسانى كه به خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آنها صديقان و شاهدان نزد پروردگارشانند؛ براى آنان است پاداش [اعمال] شان و نور [ايمان] شان!).
در شواهد التنزيل از ابن ابی ليلى از پدرش، چنين نقل مى كند: «قالَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله) الصِّديقُونَ ثَلاثَة: حَبيبُ النَّجارِ، مُؤمِنُ آل ياسينَ وَ حِزبيل [حزقيل] مُؤمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَ عَلِىُّ بْنُ اَبى طالِب الّثالِثُ وَ هُوَ اَفْضَلُهُمْ»(1)؛ (رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: صديقان سه نفرند: حبيب نجار مؤمن آل ياسين، و حزقيل مؤمن آل فرعون، و على بن ابى طالب(عليه السلام) سومين نفر آنها كه از همه آنان افضل و برتر است).
اين حديث در كتاب «فضائل» احمد حنبل، و «معرفة الصّحابه» ابونعيم، و «مناقب» ابن مغازلى نيز آمده است.(2)
در همان كتاب شواهدالتنزيل چهار حديث ديگر به همين مضمون از طرق ديگر نقل كرده است.(3)
در كتاب «ينابيع المودّة» شيخ سليمان قندوزى، حديث فوق از مسند احمد و ابونعيم و ابن مغازلى و موفق خوارزمى، از ابوليلى و ابو ايّوب انصارى نقل شده است كه هر دو گفتند: پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: «الصِّدِّيْقُونَ ثَلاثَة، حَبيبُ النَّجّارِ ... وَ حِزْقيلُ مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ ... وَ عَلِىُّ بنُ اَبى طالِب وَ هُوَ اَفُضَلُهُمْ».(4)
در «كنز العمال» نيز همين معنى از ابن عبّاس نقل شده است.(5)
«احقاق الحق» نيز اين حديث را از كتب مختلف و از طرق مختلف نقل كرده است.(6)
این نکته لازم به ذکر است که اگرچه احاديث فوق به طور مستقيم سخنى درباره مسأله خلافت نمى گويد، ولى اثبات مقام صديق امت بودن براى على(عليه السلام) چنان فضيلتى است كه هر گاه در كفّه ترازوى مقايسه او با ديگران گذارده شود برترى آشكارى را نشان مى دهد كه او را براى مقام خلافت پيامبر(صلى الله عليه وآله) از همه شايسته تر معرفى مى كند.
عجب اينكه مطابق اين روايات كثيره، صديق اين امت على(عليه السلام) است، اما گروهى اين لقب را به ديگران داده اند، درست است كه در ذيل اين آيه روايتى نقل كرده اند كه صديقون هشت نفرند، از جمله ابوبكر و على(عليه السلام). ولى اين روايت از پيامبر(صلى الله عليه وآله) نيست، رواياتى كه از پيامبر(صلى الله عليه وآله) نقل شده، على(عليه السلام) را صديق اين امت معرفى مى كند.
اين نكته نيز لازم به يادآورى است كه عموميت مفهوم آيه، تضادى با روايات فوق ندارد؛ زيرا بارها گفته ايم كه اين گونه روايات ناظر به فرد اكمل است، يعنى مى گويد: كاملترين مصداق «صديق»، در امت اسلامى على(عليه السلام) است، كسى كه بسيار صادق و راستگو بود، و قبل از تمام مردان امت ايمان آورد و تصديق پيامبر(صلى الله عليه وآله) نمود و پيامبر(صلى الله عليه وآله) عنوان «صديق» در امت اسلامى را به او داد.(7)