آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«شیطان» اسم خاص براى ابليس نيست؛ بلكه مفهوم عامّى دارد که شامل هر موجود متمرّد و طغيانگر و خرابكار مى شود؛ خواه از جن باشد يا از انسان ها و غير آنها. در ريشه اصلى اين واژه دو قول است: نخست اين كه از مادّه «شُطُونْ» (بر وزن ستون) به معناى بُعد و دورى است. ديگر اين كه از مادّه «شَيْط» (بر وزن بَيْت) به معناى آتش گرفتن، و برافروخته شدن به خاطر خشم و غضب است.

«شیطان» برخلاف آنچه بعضى مى پندارند، اسم خاص براى ابليس نيست؛ بلكه مفهوم عامّى دارد، و به اصطلاح اسم جنس است كه شامل هر موجود متمرّد و طغيانگر و خرابكار مى شود؛ خواه از جن باشد يا از انسان ها و غير آنها.
 در ريشه اصلى اين واژه دو قول است: نخست اين كه از مادّه «شُطُونْ» (بر وزن ستون) به معناى بُعد و دورى است، و لذا به چاه عميق كه قعر آن از دسترس دور است، «شَطون» (بر وزن زَبون) گفته مى شود. خليل بن احمد نيز «شَطَن» (بر وزن وطن) را به معناى طناب طولانى تفسير كرده، و از آن جا كه شيطان دور از حق و رحمت خدا است؛ اين واژه درباره او به كار رفته است.
ديگر اين كه از مادّه «شَيْط» (بر وزن بَيْت) به معناى آتش گرفتن، و برافروخته شدن به خاطر خشم و غضب است، و از آن جا كه شيطان از آتش آفريده شده و گرفتار خشمى آتشين در داستان سجده بر آدم(عليه السلام) شد؛ اين واژه بر ابليس و موجودات ديگرى همانند او اطلاق شده است.(1)،(2)