آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از مجموع احادیث بر می آید که وحی الهی با سلسله واسطه هایی از فرشتگان به پیامبر(ص) می رسید و گاهی نیز که خداوند مستقیما آن حضرت را مورد خطاب قرار می داد، از شدّت سنگینی وحی، حضرتش بیهوش می گشت. همچنين از روایات استفاده مى شود كه جبرئيل گاه به صورت اصلى بر پيغمبر نازل مى شد و گاه به صورت «دحيه كلبى» نمايان مى گشت.

حقيقت وحى براى ما ناشناخته است؛ چرا كه مربوط به نوعى درك و ديد است كه از عالم احساس و عقل ما بيرون مى باشد. ما تنها آثار وحى را مى بينيم و از اثر پى به مؤثّر مى بريم؛ بنابراين تلاش براى راه يافتن به اين جهان مرموز بيهوده است. ولى با اين حال پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) يا امامان معصوم هنگامى كه با سئوالات مربوط به كيفيت وحى رو به رو مى شدند پاسخ هاى سربسته اى بيان مى داشتند كه شبحى از وحى راترسيم مى كند.(فقط شبحى!)
مرحوم صدوق در كتاب اعتقادات، درباره نزول وحى سخنى دارد كه قاعدتاً از محتواى اخبار جمع آورى شده و حاصل آن چنين است: «ما عقيده داريم كه پيش روى اسرافيل لوحى است، هنگامى كه خداوند متعال مى خواهد وحى بفرستد لوح به پيشانى اسرافيل مى خورد و او به آن نگاه مى كند و آنچه را در آن است مى خواند، سپس او به ميكائيل القا مى كند، ميكائيل هم به جبرئيل و جبرئيل آن را به انبياء القا مى كند. امّا آن حالت بيهوشى كه عارض پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى شد و بدن سنگين مى گشت و عرق مى نمود مربوط به موقعى است كه خداوند مستقيماً او را مخاطب مى ساخت، امّا جبرئيل براى احترام پيامبر(صلى الله عليه وآله) هرگز بدون اجازه وارد نمى شد و نزد حضرت بسيار مؤدّب مى نشست».(1)
مضمون اين حديث اجمالا در روايات آمده است.(2)
در حديث ديگرى مى خوانيم: «هنگامى كه وحى بر آن حضرت نازل مى شد؛ صداى زمزمه آرامى نزديك صورت خود مى شنيد» و باز در حديثى آمده است: «وقتى وحى بر آن حضرت نازل مى شد، حتى در روزى كه هوا كاملا سرد بود، از پيشانى مبارك اش عرق جارى مى شد».(3)
روى هم رفته از روايات استفاده مى شود كه وحى به اشكال مختلفى بر پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نازل مى شد و هر كدام آثارى همراه داشته است.
همچنين استفاده مى شود كه جبرئيل گاه به صورت اصلى كه خدا او را به آن صورت آفريده بود، بر پيغمبر(صلى الله عليه وآله) نازل مى شد؛ و اين احتمالا در طول عمر پيامبر تنها دوبار صورت گرفت، - همان گونه كه در سوره نجم بنابر بعضى از تفاسير به آن اشاره شده - (4) و گاه فرشته وحى به صورت «دحيه كلبى» نمايان مى گشت.(5)،(6)،(7)