آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

کُمَیل بن زیاد نخعی کوفی از یاران امام على و امام حسن(ع) است. وی از پیش گامان شورش کوفیان علیه عثمان بود و در جنگ صِفّین نیز، شرکت کرد، و از طرف امام على(ع) فرماندار هیت شد اما عملکرد ضعیفی داشت. او سخنان زیبایی از جمله دعای کمیل را از امام علی(ع) نقل کرده.  و در سال 82 هجرى به دست حَجّاج به شهادت رسید.

کُمَیل بن زیاد بن نُهَیک نَخَعى کوفى از یاران امام على(1) و امام حسن(علیهما السلام)(2) است. او را از افراد مورد اطمینان امام على(علیه السلام)(3) برشمرده و در توصیف او گفته اند: شجاع، دلیر، زاهد و عابد بود(4).
او از پیش گامان شورش کوفیان علیه عثمان بود(5) و به همین خاطر عثمان، او را با عدّه اى دیگر به شام، تبعید کرد(6). در جنگ صِفّین، شرکت جست(7) و از طرف امام على(علیه السلام) فرماندار «هیت» شد که به خاطر عملکرد ضعیفش، مورد عتاب حضرت قرار گرفت(8).
ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغة مى نویسد: کمیل بن زیاد، کارگزار على(علیه السلام) در هِیتْ(9) بود. او کارگزار ناتوانى بود. گروه هاى اعزامى معاویه از [نزدیک] او مى گذشتند و اطراف عراق را غارت مى کردند و او نمى توانست آنان را بازگردانَد و براى جبران این ناتوانى به اطراف منطقه تحت نفوذ معاویه، مانند قَرقیسیا(10) و دیگر دهکده هاى کنار فرات، یورش مى بُرد و آن جا را غارت مى کرد.
على(علیه السلام) این کار او را نپسندید و فرمود: «ناتوانىِ آشکارى است که کارگزار، مسئولیت خود را وا نهد و به آنچه وظیفه اش نیست، بپردازد»(11).
آن حضرت در نامه اش به کمیل بن زیاد نَخَعى که کارگزارش در هیت بود بر او خُرده گیرى کرد که چرا سپاهیان دشمن را که از حوزه مأموریت او گذشته اند، نرانده و در عوض به غارت جاى دیگر رفته است(12).
کمیل، سخنان زیبایى از امام على(علیه السلام) نقل کرده است(13) که از آن جمله، دعاى مشهور کمیل است(14). کمیل ـ که او را جزو هشت عابد مشهور کوفه دانسته اند(15)ـ در سال 82 هجرى(16) به دست حَجّاج به شهادت رسید(17).
در جریان قیام امام حسین(علیه السلام) و قیام توّابین و قیام مختار، یادى از او نشده است(18).