آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شیعیان هنگامی که در علومی که از حضرت رسول بدان ها رسیده اختلافی داشته باشند، به نظر امام علی(ع)... و امام صادق(ع) رجوع می کنند. منظور از این حرف، تبیین وضعیت شیعیان در مواجهه با اختلافات حتمی در علوم به جا مانده از حضرت رسول است. شیعیان در مقام انجام وظیفه در اینگونه مواقع و برای آشکار شدن حق به کسی مراجعه می کنند که به نص نبوی و با تعبیرهای گوناگون مبنی بر هدایت پذیری امت از او منصوب شده و هیچ وقت اشتباه نکرده و نمی کند و کلام او و فرزندان پاکش همان کلام رسول الله است.

دکتر قفارى وهابى مى گوید: «شیخ شیعه نجاشى، در تعریف شیعه آورده است: «شیعه کسانى هستند که هر گاه در علومى که از رسول خدا(علیه السلام) به آنها رسیده اختلاف نمودند، به قول على(علیه السلام) تمسُّک مى کنند. و هرگاه در علومى که از على(علیه السلام) به آنها رسیده اختلاف کردند، از قول جعفر بن محمّد تبعیّت مى کنند. حال اگر در علومى که از جعفر بن محمّد نقل کرده اند اختلاف شد، از چه کسى تبعیّت مى کنند؟ در این تعریف، جوابى نمى بینیم...».
آن گاه مى گوید: «این تعریف، خروج از منهج و روش اسلام است؛ زیرا هنگام اختلاف در نقل از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) باید به مقیاس هاى ترجیح اخبار صحیح از غیر صحیح مراجعه کرد، نه این که به قول على و جعفر مراجعه نمود... .
دیگر این که: چگونه اختلاف در نقل از رسول خدا و على هست ولى اختلاف در نقل از جعفر نیست...؟ آیا جعفر از آن دو افضل است.»(1)
در پاسخ به او مى گوییم: اوّلا: این تعریف از نجاشى نیست، بلکه نجاشى به سندش از ابان بن تغلب نقل مى کند. و این کار خلاف امانت دارى است که مغرضانه انجام گرفته است، و اهل فن این غرضورزى را به خوبى درک مى کنند.
ثانیاً: مقصود ابان بن تغلب از این تعریف براى شیعه این است که مردم بعد از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به طور حتم در علومى که از حضرت(صلى الله علیه وآله) به جاى مانده اختلاف کرده اند و براى رسیدن به قول حقّ وظیفه دارند به سراغ کسى بروند که هرگز اشتباه نکرده و نمى کند و حقّ را بر مردم آشکار مى سازد، این چنین شخصى به نصّ نبوى کسى به جز امام على بن ابى طالب(علیه السلام) نیست. و از آنجا که ابان بن تغلب معاصر امام صادق(علیه السلام) بوده درآخر اشاره مى کند که هر گاه در علومى که از حضرت على(علیه السلام) رسیده، اختلاف در تفسیر و تبیین آن پدید آمد، باید به معصوم دیگر که در آن عصر، امام صادق(علیه السلام) است مراجعه کنند.
مگر نه این است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در شأن حضرت على(علیه السلام) فرمود: «یا علیّ! أنت تبیّن لأمّتی ما اختلفوا فیه من بعدی»(2)؛ (اى على! تو کسى هستى که براى امتم مسائلى را که در آن اختلاف نمودند، تبیین و واضح مى کنى.)
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «علىٌّ العَلَمْ»(3)؛ (على عَلَم (هدایت) است.) و یا «علیّ رایة الهدى»(4)؛ (على(علیه السلام) پرچم هدایت است.) و نیز «علیّ منّی بمنزلتی من ربّی»(5)؛ (على(علیه السلام) نزد من به منزله من نزد پروردگار من است.)
قرآن منزلت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را بیان کرده است، آنجا که مى فرماید: «وَما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ إِلاّ لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُوا فِیهِ»(6)؛ (و ما کتاب (قرآن) را بر تو نازل نکردیم جز براى آن که براى مردم آنچه را که در آن اختلاف و نزاع کرده اند تبیین نمایى.)
همین مقام و منزلت را عیناً رسول خدا(صلى الله علیه وآله) از جانب خداوند به حضرت على(علیه السلام) اعطا نمود، تا براى بعد از خودش، هر گاه در مسأله اى اختلاف شد به او مراجعه کنند. بلکه مطابق برخى از نصوص صحیح السند، این مقام و منزلت را براى یازده امام معصوم از اهل بیت خود نیز قرار داد، آنجا که فرمود: «إنّی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی، ما إن تمسّکتم بهما لن تضلّوا بعدی أبداً»؛ (همانا من در میان شما دو چیز گرانبها مى گذارم: کتاب خدا و عترتم، اگر به آن دو تمسّک کنید هرگز بعد از من گمراه نخواهید شد.)
در نتیجه این رجوع به امام على(علیه السلام) و نیز امام صادق(علیه السلام) در مسائل اختلافى، خروج از مقیاس هاى علمى براى ترجیح احادیث اختلافى نیست.
از این بیان نیز استفاده مى شود که این تعریف، دلالت بر برترى امام صادق(علیه السلام) از پیامبر و حضرت على(علیهما السلام) ندارد؛ زیرا ابان بن تغلب معاصر امام صادق(علیه السلام) است و امامان بعد از او را درک نکرده است.
در پایان به این مطلب اشاره مى کنیم که اهل بیت(علیهم السلام) هر چه مى گویند، همان سنّت واقعى پیامبر(صلى الله علیه وآله) و قول خداوند متعال است.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «حدیثی حدیث أبی، وحدیث أبی حدیث جدّی، وحدیث جدّی حدیث الحسین، وحدیث الحسین حدیث الحسن، وحدیث الحسن حدیث أمیرالمؤمنین، وحدیث أمیرالمؤمنین حدیث رسول الله، وحدیث رسول الله قول الله ـ عزّ وجلّ »(7)؛ (حدیث من حدیث پدرم، و حدیث پدرم حدیث جدّم، و حدیث جدّم حدیث حسین، و حدیث حسین حدیث حسن، و حدیث حسن حدیث امیرالمؤمنین، و حدیث امیرالمؤمنین حدیث رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و حدیث رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گفتار خداوند ـ عزّ وجلّ ـ است). (8)