آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

غلوّ يعنى گذشتن از حدّ؛ سخن پيامبر(ص) نيز به همين معناست که فرمود: «لا تغالوا في النساء...»؛ (درباره زنان زياده روى نکنيد...). همچنين غلوّ در شعر شاعران و ارباب لغت نيز گوياى همين معنا است.

بر اساس تصریح ائمّه لغت مانند جوهرى، فیّومى، راغب و دیگران(1)، غلوّ یعنى گذشتن از حدّ; مانند «غلا السعر یغلو غلاءً»؛ (قیمت از حدّ خود گذشت و نرخ گران شد) ، و یا «غلا الرجل غلوّاً»؛ (مرد از حدّ خود گذشت) ، و یا «غلا بالجاریة لحمها وعظمها»؛ ( گوشت و استخوان دختر از حدّ خود گذشت) آنگاه که جوانى به سرعت بیاید و رشد دختر از هم سالانِ خود بیشتر باشد .
و به همین معناست سخن پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) که فرمود: «لا تغالوا فی النساء فإنَّما هنَّ سقیا الله»(2)؛ (درباره زنان زیاده روى نکنید; چون آنها چونان بارانى هستند که از جانب خداوند بر شهرها و بندگان نازل مى شوند)(3) . همچنین غلوّ در شعر شاعران نیز گویاى همین معنا است; چنانکه شاعر مى گوید :
«وأوفِ ولا تستوفِ حقَّکَ کلَّهُ *** وصافحْ فلم یستوفِ قطُّ کریمُ
ولا تغلُ فی شیء من الأمرِ *** واقتصد کلا طرفی قصدِ الاُمور ذمیمُ»
(حقّ دیگران را کامل بده ، و حقّ خود را به طور کامل طلب نکن، و از سر تقصیرات دیگران درگذرید و چشم پوشى کنید، و انسان کریم هرگز تمام حقّ خود را مطالبه نمى کند. در هیچ کارى زیاده روى نکن و میانه رو باش؛ زیرا هر دو طرف میانه روى (افراط و تفریط) مذموم است).
و دیگرى گفته است:
«علیکَ بأوساطِ الاُمور فإنَّها *** نجاةٌ ولا ترکب ذلولاً ولا صعبا»
( امور میانه را برگزین؛ زیرا نجات، در آن است، و سوار بر مرکب کندرو و نیز سرکش مشو) .(4)