آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مفسران برجسته اهل سنت از جمله زمخشری و شهاب الدین أبشیهى درباره حرمت تدریجی نوشیدن شراب اعتقاد دارند که شان نزول آیه حرمت مطلق شراب در سوره مائده، حادثه شراب نوشیدن عمر و مستی اش و حمله به یکی از صحابه و شعرخوانی اش در آن وضعیت است.

زمخشرى در «ربیع الأبرار»(1) و شهاب الدین أبشیهى در «المستطرف» در باب لهو و لعب و لذّات و برپایى مجالس خوشگذرانى(2)،(3) گفته اند :
خداوند درباره شراب سه آیه نازل کرده است : نخست: «یَسْـئَلُونَکَ عَنِ ا لْخَمْرِ وَا لْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَآ إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ . . »(4)؛ (درباره شراب و قمار از تو سؤال مى کنند، بگو: «در آنها گناه و زیان بزرگى است; و منافعى (از نظر مادى) براى مردم در بردارد . . ) . پیش از نزول این آیه ، در میان مسلمانان برخى شراب مى نوشیدند و برخى از آن دورى مى کردند تا این که مردى شراب خورده در حال مستى به نماز مشغول شد و سخنان بیهوده اى بر زبان جارى می کرد، در پى آن ، آیه : «یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَتَقْرَبُواْ الصَّلاةَ وَأَنتُمْ سُکَارى حَتَّى تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ»(5)؛ ( اى کسانى که ایمان آورده اید! در حال مستى به نماز نزدیک نشوید، تا بدانید چه مى گویید!) نازل شد، و پس از نزول این آیه دسته اى از مسلمانان شربخوارى را ترک کرده و برخى نیز آن را ادامه دادند، تا این که روزى «عمر»(رضی الله عنه) شراب خورد و استخوان آرواره شترى را برداشته با آن سر «عبدالرحمن بن عوف» را شکست و بعد با شعر «اسود بن یعفر» بر کشته شدگان کفّار در جنگ بدر ، نوحه سرایى کرد ; و آن شعر این است :
1 ـ «وکائن بالقلیبِ قلیبِ بدر من الفتیان والعربِ الکرامِ
2 ـ وکائن بالقلیبِ قلیبِ بدر من الشیزى المکلّل بالسنامِ(6)
3 ـ أیوعدنی ابنُ کبشةَ أن سنحیى وکیف حیاة أصداء وهامِ؟
4 ـ أیعجز أن یردّ الموتَ عنّی وینشرنی إذا بَلِیتْ عظامی؟
5 ـ ألا من مبلغُ الرحمن عنّی بأنّی تارکٌ شهر الصیامِ
6 ـ فقل للهِ یمنعنی شرابی وقل للهِ یمنعنی طعامی»
1 ـ (در میان چاه ـ چاه بدر ـ جوانان و کریمانى از عرب قرار دارند. 2 ـ در میان چاه ـ چاه بدر ـ مردان سخاوتمندِ مزیّن به بزرگى خوابیده اند. 3 ـ فرزند کبشه (پیامبر اسلام)(7) مرا از زنده شدن پس از مرگ مى ترساند ، چگونه بدن پوسیده اى که کرم ها و حشرات آن را خورده اند زنده مى شود؟! 4 ـ آیا توان این را دارد که مرگ را از من دور سازد، وپس از پوسیدنِ استخوان هایم، مرا زنده نماید؟! 5 ـ آیا پیام آورى هست تا از سوى من به خدا برساند که من روزه ماه رمضان را ترک کرده ام؟! 6 ـ به خدا بگو اگر مى تواند مرا از شربخوارى باز دارد! و به خدا بگو اگر مى تواند مرا از غذا محروم سازد) .
خبر شرابخوارى و شعر خواندن «عمر» به پیامبرخدا(صلى الله علیه وآله)رسید. حضرت غضبناک درحالى که عبایش بر زمین کشیده مى شد آمد و با چیزى که در دست داشت بر سر عمر کوبید; و عمر گفت: از غضب خدا و رسولش به خدا پناه مى برم.
و در پى آن، خداوند این آیه را نازل فرمود: «إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَن یُوقِعَ بَیْنَکُمُ ا لْعَدَاوَةَ وَا لْبَغْضَآءَ فِى ا لْخَمْرِ وَا لْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنتُم مُنتَهُونَ»(8)؛ (شیطان مى خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهى اکید) ، خوددارى خواهید کرد؟!).
در این لحظه عمر گفت : «انتهینا ، انتهینا»؛ (ما دست برداشتیم، ما دست برداشتیم) .(9)