آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

هنگام مطالعه آیه 24 سوره یوسف، در ابتدا چنین تصور مى شود که این آیه یوسف(ع) را در قصد گناه با زلیخا شریک مى کند و این با مقام عصمت نمى سازد، زیرا معصوم حتّى قصد گناه هم نمى کند. کمى تأمّل در متن آیه براى رفع این اشتباه کافى است؛ زیرا قرآن مى گوید: «اگر برهان پروردگار را نمى دید، قصد وى مى نمود»، و مفهوم این سخن دقیقاً این است که او قصد گناه نکرد؛ زیرا برهان پروردگارش را مشاهده کرد.

در آیه 24 سوره یوسف مى خوانیم: (آن زن قصد او کرد; و او نیز، اگر برهان پروردگار را نمى دید، قصد وى مى نمود. اینچنین کردیم تا بدى و فحشا را از او دور سازیم; چرا که او از بندگان خالص شده ما بود)؛ «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِهَا لَوْلاَ اَنْ رَءَا بُرْهَانَ رَبِّهِ کَذَالِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشَاءَ اِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ».
در ابتدا چنین تصور مى شود که این آیه یوسف (علیه السلام) را در قصد گناه با زلیخا شریک مى کند و این با مقام عصمت نمى سازد، زیرا معصوم حتّى قصد گناه هم نمى کند.
کمى تأمّل در متن آیه براى رفع این اشتباه کافى است; زیرا قرآن مى گوید: «اگر برهان پروردگار را نمى دید، قصد وى مى نمود»، و مفهوم این سخن دقیقاً این است که او قصد گناه نکرد; زیرا برهان پروردگارش را مشاهده کرد.
منظور از این «برهان» چیست؟ (با توجّه به این که برهان به معناى هرگونه دلیل محکم و قوى که موجب روشن شدن حقیقت شود مى باشد و از ماده بره به معناى سفید شدن است ).
مفسّران در این جا احتمالات متعدّدى داده اند; ولى از همه بهتر این است که گفته شود منظور از برهان پروردگار همان آگاهى یوسف (علیه السلام) به اسماء و صفات خدا، و علم و قدرت و سمیع و بصیر بودن او بوده است به تعبیر دیگر منظور امدادهاى الهى و تأییدهاى ربّانى است که در لحظات خطرناک و سرنوشت ساز به یارى بندگان مؤمن و با تقوا مى شتابد، و آنها را در برابر عوامل شیطانى و وساوس نفسانى نیرو مى بخشد و تقویت مى کند.
شاهد این سخن جمله هاى آخر آیه است که مى فرماید: «این چنین کردیم تا بدى و فحشا را از او دور سازیم، چرا که او از بندگان مخلص ما بود».
از این سخن معلوم مى شود که بندگان خالص و مخلص در این لحظات حسّاس مشمول الطاف خاصّه و عنایات الهى مى شوند، و این در واقع پاداشى براى ایمان خالص و اعمال پاکشان است
در این جا بعضى از بى خبران ، خرافاتى را به نام روایات نقل کرده اند که چیزى جز اسرائیلیات نیست، و یوسف (علیه السلام)را طبق این خرافات تا لبه پرتگاه اقدام به آن عمل زشت پیش برده اند که جبرئیل با زدن بر سینه او وى را از این کار بازداشت! و یا مشاهده شبح پدرش یعقوب (علیه السلام)در حالى که دست خود را مى گزید مانع از این کار شد!
اینها سخنانى است واهى که هیچ ربطى با قرآن ندارد و خرافاتى است که لایق پاسخ گویى نیست; و طبق ذیل آیه که او را از بندگان مخلص مى شمرد وبر طبق آیات قرآن که شیطان راهى به بندگان مخلص ندارد، مى توان بهترین دلیل بر بطلان این گونه احتمالات زشت اقامه کرد.(1)