آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

علمای معانی در تعریف فصاحت و بلاغت گفته اند: فصاحت توصیفی برای کلام است؛ یعنی کلام از حروف و کلمات نامأنوس، ناموزون و تعبیرات رکیک و گنگ خالی باشد و بلاغت، کلامی است که متناسب با مقتضای حال باشد و با هدف گوینده هماهنگی کامل داشته باشد. به دیگر سخن فصاحت به ظاهر کلام و بلاغت به محتوای کلام می نگرد.

علماى معانى در تفسير فصاحت و بلاغت مى گويند: «فصاحت كه گاهى توصيفى براى كلمه، و گاه توصيفى براى كلام دانسته مى شود، عبارت است از خالى بودن كلام از حروف و كلمات ثقيل و سنگين و نامأنوس و بدآهنگ و ناموزون و همچنين تعبيرات ركيك و سبك و نفرت انگيز و گوش خراش و ناهماهنگ و پيچيده و گنگ و مبهم. و بلاغت عبارت است از تناسب كلام با مقتضاى حال، و هماهنگى كامل با هدفى كه سخن به خاطر آن گفته مى شود».
به تعبير ديگر فصاحت بازگشت به كيفيت الفاظ مى كند، و بلاغت ناظر به كيفيت معنا و محتوى است يا به تعبير ديگر فصاحت به جنبه هاى صورى و ظاهرى كلام مى نگرد، و بلاغت به جنبه هاى معنوى و محتوايى.(1)