آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسماعیلیه با تاثیرپذیرى از غلات، ائمه را در امر خلق و رزقِ عالَم، شریک خداوند قرار داده و مى توان آن ها را از مفوّضه دانست. در نگاه اسماعیلیان، امام مرکز آسمان ها و قطب زمین است. بر پایى نظام هستى به وجود امام و بقاى عالم به بقاء اوست. همه اسباب و امکانات زمینى و آسمانى در اختیار و خدمت امام است و او صاحب اختیار انسان ها، ملائکه و دیگر موجودات است.  بنابراین در نگاه اسماعیلیه امام همه کاره عالم است و خداوند به او اذن داده که در تمام امور صاحب اذن باشد.

اسماعیلیه با تاثیرپذیرى از غلات، ائمه را در امر خلق و رزقِ عالَم، شریک خداوند قرار داده و مى توان آن ها را از مفوّضه دانست. برخى از بزرگان اسماعیلیه از حضرت امیر(علیه السلام) نقل مى کنند که ایشان فرمود: «انا الاوّل، انا الآخر،... انا بکل شى علیم، و أنا الذى رفعت سماءها و أناالذى دحوت ارضها و أنا انبت أشجارها و أنا الذى أجریت أنهارها... أنا نقلت لآدم و نوح و ابراهیم و عیسى علیهم السلام و أنا نبأت النبیین و أنا ارسلت المرسلین... و انا أحیى و أمیت و اخلى و ارزق...». (1) این عبارات و امثال آن در کتب اسماعیلیه فراوان دیده مى شود. این عبارات فقراتى از خطبة البیان، خطبة الافتخار و خطبه تطنجیّه است. (2) بین علماى شیعه در صحت انتساب این خطبه ها به حضرت امیر اختلاف است. متکلمان امامیّه ربوبّیت را مختص به ذات حضرت حق دانسته و قائل به توحید در الوهیّت، افعال و ربوبیّت هستند و قائلند که عباراتى که به توحید ربوبیّت الهى خدشه وارد مى سازد یا باید تاویل شود و یا کنار گذاشته شود. عباراتى که ربوبیّت الهى را خدشه دار مى سازد، در کتب معتبر امامیه وجود ندارد. کشى از معروف بن خرّبوذ نقل مى کند که: معانى این فقرات مجازى است و غلات از آن معانى حقیقى را برداشت کرده اند که صحیح نیست. (3)
در نگاه اسماعیلیان، امام مرکز آسمان ها و قطب زمین است. بر پایى نظام هستى به وجود امام و بقاى عالم به بقاء اوست. همه اسباب و امکانات زمینى و آسمانى در اختیار و خدمت امام است و او صاحب اختیار انسان ها، ملائکه و دیگر موجودات است و بنابر تعبیر خلیفه چهارم المعزالدین الله «أنا کلمات الله الازلیات و اسماءه التامات و انراوه الشعشعانیات و اعلامه النیرات و مصابیحه البینات و آیاته الباهرات لا یخرج منّا أمر و لایخلو منّا عصر...». (4) بنابراین در نگاه اسماعیلیه امام همه کاره عالم است و خداوند به او اذن داده که در تمام امور صاحب اذن باشد. رتبه امام در نظام هستى رتبه عقل اول است و به تعبیر دیگر، اسماعیلیه الوهیّت را از ائمه نفى کرده و در این زمینه توحید الوهیت را درباره خداوند پذیرفته اند، ولى توحید ربوبى را به ائمه نسبت داده و امور عالم را دست آن ها مى دانند. این تفکر به شدت از سوى شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضى، شیخ طوسى، خواجه نصیر و علامه حلّى مردود شناخته شده و ربوبیّت را مثل الوهیّت مختصّ ذات خداوند مى دانند.
در نگاه اسماعیلیان عبادات با اقرار به ولایت ائمه قبول مى شود و به قول جعفربن منصورالیمن «لادین الّا بطاعة علىّ و ولایته». بنابراین در هر زمانى امامى لازم است و اگر جهان از امام خالى باشد، زمین اهل خود را فرو مى برد. بنابر نقل حسن بن نوح «انّ الارض لا تخلوا طرفة عین من قائم للّه، بحق، لهدایة عباداللّه و خلقه، امّا ظاهراً مشهوراً أو باطناً مستوراً». (5)، (6)