آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بنابر دیدگاه امامیّه، پیدایش تشیّع به نخستین سال هاى ظهور اسلام بازگشته و اولین بار پیامبر اسلام بود که واژه«شیعه» را براى پیروان حضرت امیر(ع) به کار برد. ظهور و بروز شیعه در ماجرای سقیفه بود و دوره خلافت حضرت امیر(ع) بعد از قتل عثمان، دوره نوشکوفایى نهضت تشیّع می باشد.

بنابر دیدگاه امامیّه پیدایش تشیّع به نخستین سال هاى ظهور اسلام بازگشته و اولین بار پیامبر اسلام بود که واژه شیعه را براى پیروان حضرت امیر(علیه السلام) به کار برد. بنابر نقل شیعیان و برخى از علماى اهل سنّت، حضرت رسول(صلى الله علیه وآله وسلم) به امام على(علیه السلام) فرمود: «یا على أنت و شیعتک فى الجنّة».(1)
علامه طباطبائى با استناد به «حدیث یوم الانذار»، «حدیث علىّ مع الحق و الحق مع علىّ»، «حدیث غدیر»، علاقه حضرت رسول به امام على(علیه السلام) و استفاده لفظ «شیعه على» در سخنان پیامبر، پیدایش جمعیتى با نام «شیعه علىّ(علیه السلام)» را همان زمان حیات پیغمبر اسلام مى داند.(2)
امّا از نظر تاریخى - یعنى ظهور و بروز آن در تاریخ – پیدایش تشیّع به سقیفه بنى ساعده و حوادث بعد از آن باز می گردد، همچنانکه نوبختى از علماى امامیّه در قرن سوّم به آن تصریح مى نماید.(3) یاران حضرت در مسجد مدینه به انتقاد از انتخاب خلیفه اوّل برخاسته و خلافت را حقّ على(علیه السلام) به عنوان افضل صحابه پیامبر دانستند. این اعترافات نشانه آن است که در دوران پیامبر نیز این اشخاص حضرت امیر را شایسته خلافت دانسته و به عنوان جانشین پیامبر نگاه مى کردند. در این میان نام هاى سلمان، ابوذر، مقداد و عمار  برجسته تر از بقیه است. با بیعت مصلحت گونه حضرت امیر با خلیفه اوّل، پیروان وى نیز سکوت کرده و به امام خویش اقتداء نمودند. این سکوت حدود بیست و پنج سال ادامه یافت و در این دوران یارانى همچون سلمان، ابوذر و مقداد رحلت کردند، ولى حضرت امیر هواداران دیگرى، آن هم در کوفه یافت. این اشخاص که هسته مرکزى یاران بعدى حضرت را تشکیل دادند، افرادى همچون مالک اشتر، کمیل بن زیاد، میثم تمّار، حارث اعور، اصبغ بن نباته، زید بن وهب، محمد بن ابى بکر و دیگران بودند.(4) دوره حضرت امیر(علیه السلام) را باید دوره نوشکوفایى نهضت تشیّع دانست.(5) این دوره و مقدارى پیش از آن نقطه عطف تکوین تشیّع به عنوان یک گروه مستقل است و شاید به همین خاطر باشد که برخى از سنّیان و مستشرقان زمان، پیدایش تشیّع را قتل خلیفه سوّم عنوان کرده اند. در پاسخ به آنان باید گفت: دوره منتهى به قتل عثمان و خلافت حضرت امیر، نه زمان پیدایش تشیع، بلکه زمان بروز رسمى و صریح پیروان و هواداران حضرت امیر(علیه السلام) است. یعنى در این دوره بود که یاران حضرت امیر به بیان دیدگاه هاى خود در مورد جانشینى حضرت امیر(علیه السلام) پرداخته و سکوت بیست و چند ساله خود را شکستند. مالک اشتر با اعلام این که على(علیه السلام) وصى الاوصیاء و وارث علم انبیاء است، با حضرت بیعت نمود. این دیدگاه یادآور سخنان ابوذر در مسجد مدینه بود که على را وصى پیامبر و وارث علم او معرفى کرد.(6)، (7)