آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند این جهان را بر اساس قانون علت و معلول، خلق نموده است. از طرفی بنابر حکمت الهی ربط بین نظام عالم با ذات اقدس خداوند، نیاز به واسطه دارد. این واسطه همان فرشتگان هستند. علاوه بر این، خداوند با آفرينش فرشتگان، عظمت خويش را به رخ بشر كشيده است. همچنین توجّه به این نکته که انسان تنها مخلوق خدا نیست، باعث می شود كه بشر، به عبادت هاى ناقص خويش مغرور نشود.

برای آفرينش فرشتگان فلسفه‏ هاى متعدّدى را می توان بیان کرد:
1. نظام آفرینش موجود، طبق بیان قرآن (1) بهترین نظام است و خداوند تبارک و تعالی این جهان را بر اساس قانون علت و معلول و رعایت ترتیب میان سلسله علل، خلق نموده است. یعنی؛ بر اساس حکمت الاهی (2) و اراده و خواست خدای متعال. بر این اساس، ربط بین نظام عالم با ذات اقدس خداوند که عاری از هرگونه ویژگی عالم ماده است، نیاز به واسطه ای دارد. (3) این واسطه همان فرشتگان اند. سنت الهی بر این است که از عالم ملکوت به وسیله واسطه هایی همچون فرشتگان، فیوضات را به عالم ماده برساند و در عالم ماده هم واسطه های زیادی در رسیدن آنها به دست ما وجود دارد. (4)
2. علاوه بر این، خداوند با آفرينش فرشتگان قدرت ‏نمايى كرده، و عظمت خويش را به رخ بشر كشيده است. او مى‏ تواند به مجرّد وضع حمل يك خانم، او را فوراً باردار کند، تا پس از مدّت كوتاهى وضع حمل نماید؛ امّا اين كار را در مدّت نه ماه انجام مى‏ دهد، تا بشر به عظمت قدرت او در دوران باردارى و مراحل مختلف جنين پى ببرد. یکی از فلسفه های خلقت فرشتگان نیز، پى بردن به عظمت و قدرت خداوند در آفرینش است. (5) چرا که خداوند مخلوق دیگری آفریده است که در چگونگی خلقت و ویژگی هایش متفاوت از انسان است.
3. فلسفه ديگر اينكه بشر با دقّت در ویژگی های ملائک، به عبادت هاى ناقص و ناقابل خويش مغرور نشود، و بر خداوند منّت نگذارد. چرا كه عبادت هاى او در برابر عبادتهاى مداوم و طولانى فرشتگان چيزى نيست. نمازهاى دست و پا شكسته ما در مقابل عبادت ملائكه كه عالم را پر از تسبيح و تقديس و ركوع و سجود كرده‏ اند، چه جايگاهى دارد؟! (6)
4. همچنین توجّه به این نکته که انسان تنها مخلوق خداوند نیست، بلكه فرشتگان نیز یکی از مخلوقات پروردگار محسوب می شوند در هدف آفرینش انسان که رسیدن به تکامل است کمک می کند. به خصوص که ماموریت هایی چون مراقبت اعمال و رفتار و كردار انسان و ... را به عهده دارند. (7) قرآن به برخی از این ماموریت ها اشاره نموده است:
1ـ پيام رسانى: يكى از مهمترين وظايف فرشتگان، رساندن وحى الهى به انبيا و اولياست، كه در سر سلسله آنان جبرئيل امين مأمور اين كار است. جالب اينكه تنها نام دو تن از فرشتگان بطور صريح در قرآن مجيد آمده است؛ يكى جبرئيل و ديگرى ميكائيل، و حتّى نام عزرائيل صريحاً ذكر نشده، هر چند در آيه 11 سوره سجده به عنوان ملك الموت از وى ياد شده است. به هر حال، يكى از وظايف ملائكه پيام رسانى است.
2ـ حفاظت از اعمال: برخى از فرشتگان مأموريّت دارند اعمال ما را ثبت و ضبط نمايند. در آيه دهم تا دوازدهم سوره انفطار در اين باره مى‏ خوانيم: «وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ* كِرَاماً كَاتِبِينَ* يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ»؛ (و بى‏ شك نگهبانانى بر شما گمارده شده، والا مقام و نويسنده [اعمال نيك و بد شما] كه مى‏ دانند شما چه مى‏ كنيد) .
3ـ حفاظت از جانها: برخى از ملائكه مأمور حفاظت از جان انسان ها هستند. اگر توجّه كنيد يك بچّه از دوران كودكى، مخصوصاً از هنگامى كه راه مى‏ افتد، تا زمانى كه بزرگ مى‏ شود، هزاران خطر او را تهديد مى‏ كند، امّا از غالب اين خطرها به سلامت گذر مى‏ كند. آيا اين مسأله تصادفى است؟ خير، بلكه ملائكه محافظ آن ها را از خطرات حفظ كرده‏ اند. اگر نبودند اين گروه از ملائكه، كمتر بچّه ‏اى سالم پا به سنين بالاتر مى‏ گذاشت. خداوند متعال اين مأموريّت را در آيه 11 سوره رعد چنين توضيح مى‏ دهد: «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّه»؛ (براى انسان مأمورانى است كه پى در پى، از پيش رو، و از پشت سرش او را از فرمان خدا [: حوادث غير حتمى‏] حفظ مى‏ كنند) .
4ـ قبض ارواح: از جمله وظايف فرشتگان قبض روح مردم به هنگام مرگ است. در آيه 32 سوره نحل، مأموريّت مذكور چنين توصيف شده است: «الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ (همانها كه فرشتگان [مرگ] روحشان را مى‏ گيرند در حالى كه پاك و پاكيزه‏ اند؛ به آنها مى‏ گويند: «سلام بر شما! وارد بهشت شويد بخاطر اعمالى كه انجام داديد») . در ضمن قابض الارواح فقط عزرائيل نيست، بلكه عزرائيل رييس آنهاست.
5ـ نصرت مؤمنان: فرشتگان مأموريّت دارند در مشكلات و سختي ها به يارى مؤمنان بشتابند. اين مطلب از آيه 30 سوره فصّلت استفاده مى‏ شود. توجّه كنيد: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِى كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»؛ ( به يقين كسانى كه گفتند: «پروردگار ما خداوند يگانه است»، سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنان نازل مى‏ شوند كه: «نترسيد و غمگين مباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتى كه به شما وعده داده شده است») .
نمونه‏ اى از آنچه در آيه فوق آمده، در جنگ بدر و خندق اتّفاق افتاد. (8)
نتيجه اينكه نصرت و يارى مؤمنان به هنگام مشكلات و سختيها، از جمله وظايف فرشتگان است. بنابراين مؤمنان به هنگام فشارها و ناملايمات تنها نيستند.
6ـ دربانى بهشت: گروهى از فرشتگان دربان بهشت هستند. آيات 23 و 24 سوره رعد به اين مأموريّت فرشتگان اشاره دارد. توجّه كنيد: «جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِّنْ كُلِّ بَابٍ* سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ»؛ ([همان] باغهاى جاويدان بهشتى كه وارد آن مى‏ شوند؛ و همچنين پدران و همسران و فرزندان صالح آنها؛ و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد مى‏ گردند؛ [و به آنان مى‏ گويند:] سلام بر شما بخاطر صبر و استقامتتان! چه نيكوست سرانجام آن سرا [ى جاويدان!]) .
و چه زيبا و پر افتخار است ورود به بهشتى كه فرشتگان به استقبال انسان آيند و به وى خير مقدم گويند.
7ـ اداره جهان: يكى از مهمترين وظايف فرشتگان اداره جهان خلقت و آفرينش ‏است. عدّه‏ اى از فرشتگان مأمور بادها هستند. برخى از آنها مأمور باران هستند. تعدادى ديگر مأمور ارزاق انسان ها و خلاصه هر گروهى مأموريّتى بر عهده دارند، به گونه‏ اى كه در سراسر عالم پخش و پراكنده هستند.