آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

رعد و برق به عنوان پدیده ای حاصل از تخلیه الکتریکی ابرها، فواید زیادی دارد. از جمله: ترکیب قطرات آب با اکسیژن بیشتر بر اثر حرارت رعد و برق و در نتیجه پدید آمدن آب اکسیژنه به عنوان آفت زدای میکروب های نباتی، ترکیب شدن قطرات آب با کربن هوا بر اثر حرارت رعد و برق و پدید آمدن اسید کربنیک به عنوان عنصر اولیه کودهای طبیعی، سوزانده شدن مقدار زیادی از اکسیژن اطراف ابرها و ایجاد فشار هوا برای متراکم و سنگین شدن ابرها و بارش باران های شدید که به این فایده رعد و برق در یکی از آیات سوره روم اشاره شده است.

در قرآن مجيد كراراً سخن از رعد و برق به ميان آمده و بلافاصله بعد از آن به ريزش باران ها اشاره شده است.
در آيه 24 سوره روم مى خوانيم: «وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمْ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً وَيُنَزِّلُ مِنْ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيى بِهِ الاَْرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لاَيَات لِقَوْم يَعْقِلُونَ»؛ (و از نشانه هاى او اين است كه برق [آسمانى] را به شما نشان مى دهد كه مايه بيم و اميد است [بيم از صاعقه، و اميد به نزول باران]، و از آسمان آبى فرو مى فرستد كه زمين را بعد از مردنش بوسيله آن زنده مى كند؛ در اين نشانه هايى است براى گروهى كه مى انديشند).
در آيه 12 سوره رعد مى خوانيم: «هُوَ الَّذِى يُرِيكُمْ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً وَيُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ»؛ (او كسى است كه برق [و صاعقه] را به شما نشان مى دهد، كه هم مايه بيم است و هم مايه اميد؛ و ابرهاى سنگين بار ايجاد مى كند).
در گذشته كسى دقيقاً نمى دانست كه پيدايش رعد و برق از كجا است، لذا هر كس فرضيه اى براى خود درست مى كرد، و گاه آن را با اسطوره ها و افسانه ها مى آميخت. ولى امروزه مسلم شده است كه جريان رعد و برق مربوط به تخليه هاى الكتريكى است كه بين دو قطعه ابر با الكتريسيته هاى مختلف (يكى مثبت و ديگرى منفى) حاصل مى شود؛ و در واقع همان طور كه وقتى دو سيم برق به هم نزديك شود، جرقه اى مى زند كه هم داراى صدا و هم حرارت است؛ همين معنا در ميان ابرها رخ مى دهد، برق جرقه عظيم آن است و رعد صداى آن جرقه.
گاه اين تخليه الكتريكى بين قطعات ابرى كه داراى الكتريسيته مثبت است و زمين كه معمولا الكتريسته منفى دارد صورت مى گيرد و در اين هنگام، جرقه در سطح زمين ظاهر مى شود، و آن را صاعقه مى نامند كه سبب آتش سوزى هاى مهيب در بيابان ها و جنگل ها و گاه در ساختمان ها مى شود و ممكن است يك گله گوسفند عظيم را در يك لحظه تبديل به خاكستر كند؛ و يا اگر به كوه بخورد سنگ ها متلاشى شود؛ و يا اگر به سطح دريا اصابت كند جانداران دريا را در يك منطقه نابود سازد. همه اينها به خاطر آن است كه حرارت حاصله از آن جرقه بسيار بالا است ـ در حدود پانزده هزار درجه سانتيگراد يعنى تقريباً دو برابر حرارت سطح خورشيد ـ حرارتى كه همه چيز را مبدل به دود و خاكستر مى كند.
بنابراين گرچه برق و رعد، از مظاهر وحشتناك جهان طبيعت است ولى با اين حال فوايد و بركات زيادى نيز در بر دارد.
يكى از مهم ترين آثار آن، نزول باران هاى سنگين است؛ زيرا حرارت ناشى از برق، مقدار زيادى از هواى اطراف را مى سوزاند؛ و فشار هوا كم مى شود و مى دانيم كه در فشار كم ابرها مى بارند و به همين دليل رگبارهاى شديد بعد از رعد و برق ها ظاهر مى شود.
اين نكته نيز جالب توجه است كه در همان حال كه ابرهاى متراكم تا نزديكى هاى زمين را مى پوشانند و هوا تاريك مى شود، و صداى غرش رعد و روشنايى برق شنيده و ديده مى شوند؛ و تندبادهاى بالاتر سبب مى گردد كه ابرها، حامل دانه هاى درشت و فراوان شوند و بسيار ثقيل و سنگين گردند.(1)
و اين درست همان چيزى است كه در آيات فوق خوانديم كه بعد از اشاره به مسأله برق سخن از ابرهاى سنگين مى گويد.
از اين گذشته حرارت شديد برق سبب مى شود كه قطرات باران با مقدار بيشترى از اكسيژن تركيب شده و آب اكسيژنه كه آب سنگين نيز گفته اند حاصل (2 o 2H ) شود و اين آب سنگين، اثر فوق العاده اى در كشتن بسيارى از ميكروب ها و آفات نباتى دارد؛ لذا دانشمندان گفته اند هر سال رعد و برق كمتر باشد آفات نباتى بيشتر است. (اين تفسير ديگرى درباره ابرهاى سنگين است).
اضافه بر اينها قطرات باران كه با كربن هوا به واسطه حرارت شديد برق آميخته مى شود حالت اسيد كربنيك پيدا مى كند كه بعد از پاشيده شدن بر زمين ها و تركيب با مواد ديگر، تركيباتى به وجود مى آورد كه از بهترين كودها براى پرورش گياهان محسوب مى شود. تا آنجا كه بعضى از دانشمندان مى گويند مقدار كودى كه از رعد و برق ها در كره زمين به وجود مى آيد بالغ بر ده ميليون تن در سراسر كره زمين است كه رقم بسيار بالايى است.
هنگامى كه اين اكتشافات علمى را در برابر آيات فوق قرار مى دهيم و مخصوصاً با توجه به اين كه در آن عصر و زمان و به ويژه در محيط عربستان كمترين اثرى از اين علوم وجود نداشت به عظمت علمى قرآن پى مى بريم.(2)