آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیه 18 سوره ابراهیم اعمال کفار به خاکستر بر باد رفته تشبیه شده؛ چرا که خاکستر نه گیاهی در آن می روید، نه چسبندگی دارد و در برابر تندباد و طوفان به شدت پراکنده می شود و وقتی پراکنده شد آنقدر ریز است که به چشم نمی آید وهمان ظاهر بی خاصیت آن نیز از بین می رود. اعمال کفار که برای ریا می باشد نیز بدون برنامه و توأم با منت است و هیچ خاصیتی ندارد.

پاسخ این سؤال را مى توان با توجه به آیه 18 سوره «ابراهیم» به دست آورد، در این آیه مثل بسیار رسائى براى اعمال افراد بى ایمان بیان شده، خداوند مى فرماید: (اعمال کسانى که به پروردگارشان کافر شده اند همچون خاکسترى است در مقابل تند باد، در یک روز طوفانى)؛ «مَثَلُ الَّذیِنَ کَفَرُوا بَرَبِهِمْ أعْمالُهُمْ کَرِماد اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِى یَوم عاصَف».
همان گونه که خاکستر در برابر تندباد، آن هم در یک روز طوفانى آن چنان پراکنده مى شود که هیچ کس قادر بر جمع آن نیست، همین گونه (منکران حق توانائى ندارند، چیزى از اعمالى را که انجام داده اند به دست آورند و همگى بر باد مى رود و دست هایشان خالى مى ماند)؛ «لایَقْدِرُونَ مِمّا کَسَبُوا عَلى شَىْء».
(و این گمراهى دور و درازى است)؛ «ذالِکَ هُوَ الضّلالُ الْبَعِید».
در پاسخ به سؤال فوق باید بگوئیم:
1ـ تشبیه اعمال آنها به خاکستر، با توجه به این که مانند خاک و بار موجودى مفید نیست، بلکه باقیمانده یک مشت آتش است نشان مى دهد: اعمال آنها ممکن است ظاهرى داشته باشد، اما فقط همان ظاهر است و محتوائى ندارد، در یک ظرف کوچک خاک ممکن است گل زیبائى بروید، اما در میان خروارها خاکستر، حتى علف هرزه اى نخواهد روئید
2ـ تشبیه اعمال کفار به خاکستر، با توجه به این که در میان ذرات خاکستر، هیچ نوع چسبندگى و پیوند وجود ندارد و حتى با کمک آب نیز نمى توان آنها را به هم پیوند داد و هر ذرّاى به سرعت، دیگرى را رها مى سازد گوئى اشاره به این واقعیت است که: آنها بر خلاف مؤمنان که اعمالشان منسجم و به هم پیوسته و هر عملى، عمل دیگر را تکمیل مى کند و روح توحید و وحدت نه تنها در میان مؤمنان که در میان اعمال یک فرد با ایمان نیز وجود دارد، اثرى از این انسجام و توحید عمل در کار افراد بى ایمان نیست.
3ـ با این که قرار گرفتن خاکستر در برابر تندباد، سبب پراکندگى آن مى شود، اما آن را با جمله «فِى یَوْمً عاصِف»؛ (در یک روز طوفانى) تأکید مى کند، زیرا اگر تندباد، محدود و موقّت باشد، ممکن است خاکسترى را از نقطه اى بلند کرده و در منطقه اى نه چندان دور بریزد، اما اگر روز، روز طوفانى باشد که از صبح تا به شام بادها از هر سو مىوزند، چنین خاکسترى آن چنان پراکنده مى شود که هر ذرّه اى از ذراتش در نقطه دوردستى خواهد افتاد، به طورى که با هیچ قدرتى نمى توان آن را جمع کرد.
4ـ اگر طوفان به توده اى از کاه یا برگ هاى درختان بوزد و آنها را در نقاط دور دست پراکنده سازد، باز قابل تشخیص مى باشد، ولى ذرات خاکستر آن قدر ریز و کوچک اند که اگر پراکنده شدند، آن چنان از نظر محو مى شوند که گوئى به کلّى نابود گشته اند.
5ـ با این که باد و حتى تندباد، آثار سازنده اى در نظام آفرینش و طبیعت دارد و قطع نظر از آثار تخریبى که جنبه استثنائى آن مى باشد، مبدأ اثرات زیر است:
الفـ بذر گیاهان را در همه جا مى گستراند، و همچون یک باغبان و کشاورز در سرتاسر کره زمین بذر افشانى مى کند.
بـ درختان را تلقیح و گردهاى نر را بر قسمت هاى ماده گیاه مى باشد.
جـ ابرها را از صفحه اقیانوس ها حرکت داده و به سرزمین هاى خشک مى کشاند.
دـ کوه هاى بلند را تدریجاً سائیده و به خاک هاى نرم و بارور مبدّل مى سازد.
هـ هواى مناطق قطبى را به منطقه استوا و هواى استوائى را به مناطق سرد منتقل مى سازد و نقش تعیین کننده اى در تعدیل حرارت کره زمین دارد.
وـ آب دریاها را متلاطم و مواج مى سازد و زیر و رو مى کند و از این طریق به آنها هوا مى دهد، که اگر راکد شوند مى گندند.
به همین دلیل درختان، گیاهان و همه موجودات زنده از وزش باد بهره مى گیرند؛ چرا که لایق و شایسته اند و هر کدام به مقدار لیاقت خود از آن استفاده مى کنند.
ولى خاکستر، این خاکستر سبک وزن، این خاکستر بى محتوا و تیره رو این خاکسترى که هیچ موجود زنده اى در آن لانه نمى کنند، سبز نمى شود و بارور نمى گردد، این خاکسترى که ذرّاتش به کلّى از هم گسسته است هنگامى که در برابر نسیم باد قرار گرفت، به سرعت متلاشى و پخش مى شود که همان ظاهر بى خاصیت آن نیز از نظرها محو مى گردد. (1)