آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور گریستن اهل آسمان ها و زمین و یا گریه خود آسمان و زمین است که به صورت سرخى مخصوصی در آسمان ظاهر مى شود.

خداى متعال در آیه 29 سوره «دخان» مى فرماید (نه آسمان بر آنها گریست و نه زمین، و نه به هنگام نزول بلا به آنها مهلتى داده شد)؛ «فَما بَکَتْ عَلَیْهِمُ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ وَ ما کانُوا مُنْظَرِینَ».
گریه نکردن آسمان و زمین بر فرعونیان، ممکن است کنایه از حقارت آنها و عدم وجود یار و یاور و دلسوز براى آنها باشد؛ زیرا در میان عرب معمول است، هنگامى که مى خواهند اهمیتِ مقام کسى را که مورد مصیبتى واقع شده بیان کنند مى گویند: «آسمان و زمین بر او گریه کردند و خورشید و ماه براى فقدان او تاریک شدند».
این احتمال نیز داده شده که منظور، «گریستن اهل آسمان ها و زمین است»؛ زیرا آنها براىِ مؤمنان و مقربان درگاه خداوند گریه مى کنند نه براى جبّارانى همچون فرعونیان.
بعضى نیز گفته اند: گریه آسمان و زمین، یک گریه حقیقى است که به صورت نوعى دگرگونى و سرخى مخصوص (علاوه بر سرخىِ همیشگى به هنگام طلوع و غروب) خودنمائى مى کند.
چنان که در روایتى مى خوانیم:«لَمّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طالِب(علیه السلام) بَکَتِ السَّماءُ عَلَیْهِ وَ بُکائُها حُمْرَةُ أَطْرافِها»؛ (هنگامى که حسین بن على(علیه السلام) شهید شد، آسمان بر او گریه کرد، و گریه او سرخىِ مخصوصى بود که در اطراف آسمان نمایان شد). (1)
در روایت دیگرى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم«بَکَتِ السَّماءُ عَلى یَحْیَى بْنِ زَکَرِیّا وَ عَلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِىِّ(علیهما السلام)أَرْبَعِیْنَ صَباحاً وَ لَمْ تَبْکِ إِلاّ عَلَیْهِما، قُلْتُ وَ ما بُکائُها، قالَ کانِتْ تَطْلُعُ حَمْراءَ; وَ تَغِیْبُ حَمْراءَ»؛ (آسمان بر «یحیى بن زکریا»[که از سوىِ طاغوتِ زمان خود به طرز بسیار رقت بارى شهید شد] و بر «حسین بن على»(علیهما السلام) چهل روز گریه کرد و بر کس دیگرى جز آن دو گریه نکرده است راوى مى گوید: سؤال کردم گریه آسمان چه بود؟ فرمود: به هنگامِ طلوع و غروب، سرخىِ مخصوصى در آسمان ظاهر مى شد). (2)
اما در حدیثى که از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده مى خوانیم«ما مِنْ مُؤْمِن إِلاّ وَ لَهُ بابٌ یَصْعَدُ مِنْهُ عَمَلُهُ وَ بابٌ یَنْزِلُ مِنْهُ رِزْقُهُ فَإِذا ماتَ بَکَیا عَلَیْهِ»؛ (هیچ مؤمنى نیست، مگر این که درى در آسمان دارد که عملش از آن بالا مى رود، و درى که روزیش از آن نازل مى شود، هنگامى که مى میرد، این دو بر او گریه مى کنند). (3)
در میان این روایات منافاتى نیست؛ زیرا در موردِ شهادت امام حسین(علیه السلام) و یحیى بن زکریا(علیه السلام) مسأله، جنبه عمومى در تمام آسمان داشته و آنچه در روایت اخیر ذکر شد، جنبه موضعى دارد. (4)
به هر حال، میانِ این تفسیرها تضادى نیست و مى تواند همه در مفهوم آیه جمع باشد.
آرى، براى مرگ تبهکاران، «نه چشم فلک گریان و نى خاطر خورشید پژمان» گشت، آنها موجوداتِ خبیثى بودند که گوئى هیچ ارتباطى با عالم هستى و جهان بشریت نداشته اند هنگامى که این بیگانگان از عالم طرد شدند، کسى جاى خالى آنها را احساس نکرد، نه در صحنه زمین، نه بر پهنه آسمان و نه در اعماق قلوب انسان ها و به همین دلیل هیچ کس قطره اشکى بر مرگ آنها فرونریخت. (5)