آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اکثر مفسران مطابق روايات ائمه(ع)، اين آيه را به«عدم جواز مس کتابت قرآن بدون غسل و وضو»، تفسير کرده اند ولی بعضي آن را اشاره به فرشتگان مطهری که واسطه وحى بر قلب پيامبر(ص) بودند، مي دانند و بعضى معتقدند حقايق و مفاهيم عالى قرآن را جز پاکان درک نمى کنند، لذا هر قدر پاکى و تقواى انسان بيشتر شود، مثل ائمه(ع) به مفاهيم عميقتر و بيشترى از قرآن مجيد دست مى يابد، به اين ترتيب، آيه در هر دو بعد جسمانى و روحانى، صادق است.

در آیه 79 سوره «واقعه» مى خوانیم:«لایَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»؛ (این کتاب را جز پاکان نمى توانند مس کنند!).
بسیارى از مفسران به پیروى از روایاتى که از امامان معصوم(علیهم السلام) وارد شده، این آیه را به «عدم جواز مس کتابت قرآن بدون غسل و وضو» تفسیر کرده اند. در حالى که، گروه دیگرى آن را اشاره به فرشتگان مطهرى مى دانند که، از قرآن آگاهى دارند، یا واسطه وحى بر قلب پیامبر(صلى الله علیه وآله) بوده اند، نقطه مقابل مشرکان که مى گفتند: این کلمات را شیاطین بر او نازل کرده اند! بعضى نیز، آن را اشاره به این معنى مى دانند که، حقایق و مفاهیم عالى قرآن را جز پاکان درک نمى کنند، همان گونه که در آیه 2 سوره «بقره» مى خوانیم: «ذلِکَ الْکِتابُ لارَیْبِ فِیْهِ هُدىً لِلْمُتَّقِیْنَ»؛ (این کتاب شکى در آن نیست، و مایه هدایت پرهیزکاران است)، و به تعبیر دیگر، حداقل پاکى، که روح «حقیقت جوئى» است، براى درک حداقل مفاهیم آن لازم است، و هر قدر پاکى و قداست بیشتر شود، درک انسان از مفاهیم قرآن و محتواى آن افزون خواهد شد. ولى، هیچ منافاتى در میان این سه تفسیر وجود ندارد، و ممکن است همه در مفهوم آیه جمع باشد. در مورد مس ظاهرى، در روایات اهل بیت از ابو الحسن امام على بن موسى الرضا(علیهما السلام) نقل شده: «المُصْحَفُ لاتَمُسَّهُ عَلى غَیْرِ طُهْر، وَ لاجُنُباً، وَ لاتَمَسَّ خَطَّهُ وَ لاتُعَلِّقْهُ، إِنَّ اللّهَ تَعالى یَقُولُ:لایَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»؛ (قرآن را بدون وضو مس نکن، و نه در حال جنابت، و دست بر خط آن در این حال مگذار، و آن را حمایل نکن؛ چرا که خداوند متعال فرموده: «جز پاکان آن را مس نمى کنند»).(1) همین معنى در حدیث دیگرى از امام باقر(علیه السلام) با مختصر تفاوتى نقل شده است.(2) و در منابع اهل سنت نیز آمده است، از جمله از طرق مختلف نقل شده: پیغمبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:«لایَمَسَّ الْقُرْآنَ إِلاّ طاهِر»؛ (قرآن را جز افراد پاک نباید مس کند).(3) و در مورد مس معنوى، نیز از «ابن عباس» از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیْمٌ فِی کِتاب مَکْنُون قالَ : عِنْدَ اللّهِ فِی صُحُف مُطَهَّرَة لایَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ قالَ: المُقَرَّبُونَ»؛ (این قرآن کریمى است که در کتاب پنهان [لوح محفوظ] قرار دارد، فرمود: نزد خداوند در صفحات پاکیزه اى است و جز پاکان آن را مس نمى کنند، فرمود: یعنى مقربان).(4) این مطلب، از طریق عقل، نیز قابل استدلال است؛ زیرا گرچه قرآن مجید براى هدایت عموم است، اما مى دانیم افراد زیادى بودند که قرآن را از لبهاى مبارک پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى شنیدند، و این آب زلال حقیقت را در سرچشمه وحى مى دیدند، اما چون آلوده به تعصب و عناد و لجاجت بودند، کمترین بهره اى از آن نگرفتند، اما کسانى که اندکى خود را پاک کردند، و با روح حقیقت جوئى و تحقیق، به سراغ آن آمدند، هدایت یافتند. بنابراین، هر قدر پاکى و تقواى انسان بیشتر شود، به مفاهیم عمیقتر و بیشترى از قرآن مجید دست مى یابد، به این ترتیب، آیه در هر دو بعد جسمى و روحانى، صادق است، ناگفته پیداست، شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله)، و ائمه معصومین، و ملائکه مقربین، روشنترین مصداق مقرّبانند، و حقایق قرآن را از همه بهتر درک مى کنند.(5)