آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

حروف مقطعه می فهماند: قرآنی که تمامی سخنوران جهان را متحیر و دانشمندان را از معارضه با آن عاجز نموده، از همین حروف در اختیار همگان است و خداوند از حروف الفبا ، مطالب و معانى بلند را در قالب الفاظ زیبا و کلمات موزون ریخته است. در 24  سوره بلافاصله بعد از حروف مقطعه، سخن از قرآن و عظمت آن به میان آمده، که این خود نشان مى دهد  ارتباطى میان این دو(حروف مقطعه و عظمت قرآن)  وجود دارد.

چنان که مى دانیم آغاز بیست و نه سوره قرآن با حروف مقطعه شروع شده است و چنان که از نامش پیدا است این حروف حروفى بریده از هم به نظر مى رسد و کلمه مفهومى را ظاهراً نمى سازد. حروف مقطعه قرآن همیشه جزء کلمات اسرارآمیز قرآن محسوب مى شده و مفسران براى آن تفسیرهاى متعددى ذکر کرده اند و با گذشت زمان و تحقیقات جدید دانشمندان تفسیرهاى تازه اى براى آن پیدا مى شود. جالب این که در هیچ یک از تواریخ ندیده ایم که عرب جاهلى و مشرکان وجود حروف مقطعه در آغاز بسیارى از سوره هاى قرآن را بر پیغمبر(صلى الله علیه وآله) خرده بگیرند و آن را وسیله اى براى استهزاء و سخریه قرار دهند، و این خود مى رساند که گویا آنها نیز از اسرار وجود حروف مقطعه کاملاً بى خبر نبوده اند.
به هر حال از میان این تفاسیر، چند تفسیر است که از همه مهم تر و معتبرتر به نظر مى رسد و هماهنگ با آخرین تحقیقاتى است که در این زمینه به عمل آمده که مهم ترین آنها این است که: این کتاب آسمانى با آن عظمت و اهمیتى که تمام سخنوران عرب و غیر عرب را متحیر ساخته و دانشمندان را از معارضه با آن عاجز نموده است، از نمونه همین حروفى است که در اختیار همگان قرار دارد. در عین این که قرآن از همان حروفِ «الف، باء» و کلمات معمولى ترکیب یافته، به قدرى کلمات آن موزون است و معانى بزرگى در بر دارد که در اعماق دل و جان انسان نفوذ مى کند، روح را مملو از اعجاب و تحسین مى سازد و افکار و عقول را در برابر خود به تعظیم وا مى دارد. جمله بندى هاى مرتب و کلمات آن در بلندترین پایه قرار گرفته و معانى بلند را در قالب زیباترین الفاظ مى ریزد، که همانند و نظیر ندارد. فصاحت و بلاغت قرآن بر کسى پوشیده نیست، این گفته صرف ادعا نمى باشد؛ زیرا آفریدگار جهان، همان کسى که این کتاب را بر پیامبر نازل کرده همه انسان ها را دعوت به مقابله به مثل نموده است و از آنها خواسته اگر مى توانند همانند آن، یا لااقل یک سوره مثل آن را بیاورند، او دعوت نموده است عموم جهانیان (جن و انس) با همکارى و هم فکرى اگر مى توانند مانند آن را بیاورند، اما همه عاجز و ناتوان ماندند و این نشان مى دهد که این آیات مولود فکر آدمى نیست. درست همان طور که خداوند بزرگ از خاک، موجوداتى همچون انسان با آن ساختمان شگفت انگیز، انواع پرندگان زیبا، جانداران متنوع و گیاهان و گل هاى رنگارنگ مى آفریند و ما از آن کاسه و کوزه و مانند آن مى سازیم. همچنین خداوند از حروف الفبا و کلمات معمولى، مطالب و معانى بلند را در قالب الفاظ زیبا و کلمات موزون ریخته و اسلوب خاصى در آن به کار برده که همه انگشت حیرت به دندان گرفته اند. آرى، همین حروف در اختیار انسان ها نیز هست ولى توانائى ندارند ترکیب ها و جمله بندى هائى بسان قرآن ابداع کنند.
گواه زنده این تفسیر براى حروف مقطعه، حدیثى است که از على بن الحسین(علیهما السلام) امام سجاد(علیه السلام) رسیده است، آنجا که مى فرماید: «کَذَبَتْ قُرَیْشٌ وَ الْیَهُودُ بِالْقُرْآنِ وَ قالُوا: سِحْرٌ مُبِینٌ، تَقَوَّلَهُ، فَقالَ اللّهُ: «الم ذلِکَ الْکِتابُ...» أَیْ یا مُحَمَّدُ هذَا الْکِتابُ الَّذِی أَنْزَلْتُهُ عَلَیْکَ هُوَ الْحُرُوفُ الْمُقَطَّعَةُ الَّتِی مِنْها أَلِفٌ، لامٌ، مِیمٌ وَ هُوَ بِلُغَتِکُمْ وَ حُرُوفِ هِجائِکُمْ، «فَأْتُوا بِمِثْلِهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِین»...»؛ (قریش و یهود به قرآن نسبت ناروا دادند، گفتند: قرآن سحر است، آن را خودش ساخته و به خدا نسبت داده است، خداوند به آنها اعلام فرمود: «الم ذلِکَ الْکِتابُ» یعنى: اى محمّد کتابى که بر تو فرو فرستادم از همین حروف مقطعه (الف ـ لام ـ م) و مانند آن است که همان حروف الفباى شما است).(1)
شاهد دیگر: حدیثى است که از امام على بن موسى الرضا(علیهما السلام) رسیده است، آنجا که مى فرماید: «...ثُمَّ قالَ(علیه السلام) إِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالى أَنْزَلَ هذَا الْقُرْآنَ بِهذِهِ الْحُرُوفِ الَّتِی یَتَداوَلُها جَمِیعُ الْعَرَبِ، ثُمَّ قالَ: «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآن»...»؛ (...خداوند بزرگ قرآن را نازل فرمود با همین حروفى که جمیع عرب با آن تکلم مى کنند، سپس فرمود: «بگو اگر انس و جن با هم همکارى کنند که مثل قرآن را بیاورند توانائى بر آن را ندارند»...).(2)
نکته دیگرى که این نظریه را درباره معنى حروف مقطعه قرآن تائید مى کند این است که در 24 مورد از آغاز سوره هائى که با این حروف شروع شده است، بلافاصله سخن از قرآن و عظمت آن به میان آمده، این خود نشان مى دهد که ارتباطى میان این دو(حروف مقطعه و عظمت قرآن) موجود است. اینک چند نمونه از آنها:
1 ـ «الر کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکیم خَبیر».(3)
2 ـ «طس تِلْکَ آیاتُ الْقُرْآنِ وَ کِتاب مُبین».(4)
3 ـ «الم * تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْحَکیم».(5)
4 ـ «المص * کِتابٌ أُنْزِلَ إِلَیْک».(6)
در تمام این موارد، و موارد بسیار دیگر از آغاز سوره هاى قرآن پس از ذکر حروف مقطعه سخن از قرآن به میان آمده، و از عظمت آن بحث شده است.(7)