آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیه 30 سوره شوری مصائبى که دامنگیر انسان ها مى شود به خاطر اعمال آنها است. این گونه مصائب، علاوه بر این که بار انسان را سبک مى کند، او را نسبت به آینده کنترل خواهد نمود. البته در عمومات، استثناهائى وجود دارد، مانند مصائب و مشکلاتى که دامنگیر انبیاء و ائمه معصومین(ع) مى شد که براى ترفیع مقام یا آزمایش آنها بود.همچنین مصائبى که گریبان غیر معصومین را مى گیرد و جنبه آزمون دارد یا مصائبى که بر اثر سهل انگارى در امور حاصل مى شود که اثر تکوینى اعمال خود انسان است.

پاسخ این سؤال با توجه به آیه 30 سوره «شورى» به دست مى آید، خداوند مى فرماید: (آنچه از مصائب و ناملایمات به شما رسد به خاطر اعمالى است که خود انجام داده اید)؛ «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَة فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ».
تازه این تمام مجازات اعمال نارواى شما نیست؛ چرا که (بسیارى از کارهاى شما را مورد عفو قرار مى دهد)؛ «وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیر».
این آیه به خوبى نشان مى دهد، مصائبى که دامنگیر انسان مى شود یک نوع مجازات الهى و هشدار است (هر چند استثنائاتى دارد) و به این ترتیب، یکى از فلسفه هاى حوادث دردناک و مشکلات زندگى روشن مى شود.
جالب این که، در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: که پیامبر گرامى خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «خَیْرُ آیَة فِی کِتابِ اللّهِ هذِهِ الْآیَةُ! یا عَلِىُّ! ما مِنْ خَدْشِ عُود، وَ لانَکْبَةِ قَدَم إِلاّ بِذَنْب، وَ ما عَفَى اللّهُ عَنْهُ فِى الدُّنْیا فَهُوَ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یَعُودَ فِیْهِ وَ ما عاقَبَ عَلَیْهِ فِى الدُّنْیا فَهُوَ أَعْدَلُ مِنْ أَنْ یُثَنِّىَ عَلى عَبْدِهِ»؛ (این آیه (وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیْبَة...) بهترین آیه در قرآن مجید است، اى على! هر خراشى که از چوبى بر تن انسان وارد مى شود، و هر لغزش قدمى، بر اثر گناهى است که از او سر زده، و آنچه خداوند در دنیا عفو مى کند، گرامى تر از آن است که (در قیامت) در آن تجدید نظر فرماید، و آنچه را که در این دنیا عقوبت فرموده، عادل تر از آن است که در آخرت بار دیگر کیفر دهد!). (1)
و به این ترتیب، این گونه مصائب، علاوه بر این که بار انسان را سبک مى کند، او را نسبت به آینده، کنترل خواهد نمود.
گر چه ظاهر آیه عام است و همه مصائب را در بر مى گیرد، ولى مطابق معمول، در عمومات استثناهائى وجود دارد، مانند مصائب و مشکلاتى که دامنگیر انبیاء و ائمه معصومین(علیهم السلام) مى شد، که براى ترفیع مقام یا آزمایش آنها بود.
و همچنین، مصائبى که گریبان غیر معصومین را مى گیرد و جنبه آزمون دارد.
و یا مصائبى که بر اثر ندانم کارى ها و عدم دقت و مشورت و سهل انگارى، در امور حاصل مى شود، که اثر تکوینى اعمال خود انسان است.
و به تعبیر دیگر، جمع میان آیات مختلف قرآن، و روایات ایجاب مى کند که عموم این آیه در مواردى تخصیص پیدا کند، و این مطلب تازه اى نیست که مایه گفتگوى بعضى از مفسران شده است.
کوتاه سخن این که: مصائب و گرفتارى هاى سخت، فلسفه هاى مختلفى دارد، شکوفائى استعدادها، تحت فشار مصائب، هشدار نسبت به آینده، آزمون الهى، بیدارى از غرور و غفلت، و کفاره گناه و...
اما از آنجا که بیشتر افراد آن جنبه کیفرى و کفاره اى دارد، آیه فوق، آن را به صورت عموم مطرح ساخته است. (2)