آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ضلالت، شرائط و اوصافى دارد که نشان مى دهد گمراهی بدون علت و برخلاف حکمت الهى نیست. طبق برخی از آیات قرآن ضلالت الهى مخصوص فاسقان، ظالمان، کافران، دروغگویان، کفران کنندگان، اسرافکاران و دروغگویان می باشد؛ زیرا از روی اختیار این اوصاف را انتخاب کرده اند و شایسته ضلالت هستند.

در مورد «ضلالت» شرائط و اوصافى در قرآن مجید بیان شده که نشان مى دهد، «ضلالت» بدون علت و بر خلاف حکمت الهى نیست.
قسمتى از اوصافى که استحقاق ضلالت را مى آورد در آیات زیر آمده است:
قرآن مجید، در یک جا مى گوید: «یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَ یَهْدِی بِهِ کَثِیراً وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقِینَ»؛ ( گروهى را گمراه و گروهى را هدایت مى کند، اما جز فاسقان را گمراه نمى سازد). (1)
در اینجا سرچشمه ضلالت، فسق و خروج از اطاعت و فرمان الهى شمرده شده.
در جاى دیگر مى گوید: «وَ اللّهُ لایَهْدِی الْقَوْمَ الظّالِمِینَ»؛ (خداوند قوم ستمگر را هدایت نمى کند). (2)
در اینجا تکیه روى مسأله ظلم شده، و آن را زمینه ساز ضلالت معرفى کرده است.
در جاى دیگر مى خوانیم: «وَ اللّهُ لایَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ»؛ (خداوند قوم کافر را هدایت نمى کند). (3)
در اینجا کفر به عنوان زمینه ساز گمراهى، ذکر شده.
باز در آیه دیگر مى خوانیم: «اِنَّ اللّهَ لایَهْدِی مَنْ هُوَ کاذِبٌ کَفّارٌ» (خداوند هدایت نمى کند کسى که دروغگو و کفران کننده است). (4)
در اینجا نیز دروغگوئى و کفران را، مقدمه ضلالت شمرده است.
و در جاى دیگر آمده: «إِنَّ اللّهَ لا یَهْدِی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذّابٌ»؛ (خداوند هدایت نمى کند کسى که اسرافکار و بسیار دروغگو است)(5). 
یعنى اسراف و دروغگوئى عامل گمراهى است.
البته، آنچه در اینجا آوردیم، قسمتى از آیات قرآن، در این زمینه است، بعضى از این آیات، با همین مفاهیم کراراً در سوره هاى مختلف آمده.
نتیجه این که: قرآن ضلالت الهى را مخصوص کسانى مى شمرد، که داراى این اوصافند: «کفر»، «ظلم»، «فسق»، «دروغ»، «اسراف» و «کفران».
آیا کسانى که داراى این اوصافند، شایسته ضلالت و گمراهى نیستند؟!
و به تعبیر دیگر، کسى که مرتکب این امور مى شود، آیا ظلمت و حجاب قلب او را فرا نمى گیرد؟! باز به عبارت روشن تر، این اعمال و صفات، آثارى دارد که خواه ناخواه، دامن انسان را مى گیرد، پرده بر چشم و گوش و عقل او مى افکند، و او را به ضلالت مى کشاند، و از آنجا که خاصیت همه اشیاء، و تأثیر همه اسباب، به فرمان خداوند است، مى توان اضلال را در تمام این موارد، به خدا نسبت داد، اما این نسبت، عین اختیار بندگان و آزادى اراده آنها است. (6)