آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مراد ازآیه «إِنِ الْحُکْمُ اِلاّ لله» این است که هر فرمانی در عالم آفرینش و تکوین و در عالم تشریع همه به دست خداست. بنابراین مأموریت پیامبر(ص) و زنده کردن مردگان همه به اذن اوست. با این حال در بعضی زمانها از این آیه سوء استفاده شده است؛ خوارج در جریان حکمیت از این آیه استفاده ابزاری کردند و عده ای هم از آن برای اثبات مسلک جبر استفاده نمودند.

جمله «إِنِ الْحُکْمُ اِلاّ لله» معنى روشنى دارد و آن این که: هر گونه فرمان در عالم آفرینش و تکوین و در عالم احکام دینى و تشریع به دست خداست، و بنابراین اگر پیامبر(صلى الله علیه وآله) مأموریتى پیدا مى کند آن هم به فرمان او است.
اگر حضرت مسیح مثلاً مرده اى را زنده مى کند، آن هم به اذن او است، همچنین هر منصبى اعم از رهبرى الهى و قضاوت و حکمیت به کسى سپرده شده است، آن هم از ناحیه پروردگار است.
اما متأسفانه جمله به این روشنى در طول تاریخ کراراً مورد سوء استفاده واقع شده است.
گاهى «خوارج» براى ایراد به مسأله تعیین «حکمین» در جریان جنگ «صفین» که به پیشنهاد آنها و امثال آنها صورت گرفته بود به این جمله چسبیده و به گفته على(علیه السلام) کلمه حقى را گرفته و در معنى باطلى به کار مى بردند، و تدریجاً جمله «لا حُکْمَ اِلاّ لِلّهِ» شعارى براى آنها شد.
آنها آن قدر نادان و ابله بودند که تصور مى کردند: اگر کسى به فرمان خدا و به دستور اسلام در موضوعى حَکَمِیَّت پیدا کرد، با جمله «إِنِ الْحُکْمُ اِلاّ لِلّهِ» مخالف است، با این که زیاد قرآن مى خواندند، اما کمتر مى فهمیدند؛ زیرا حتى قرآن در موضوع دادگاه خانوادگى اسلام تصریح به انتخاب حَکَم از طرف زن و مرد مى کند، مى فرماید: «فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِها»؛ (یک داور از خانواده شوهر، و یک داور از خانواده زن انتخاب کنید [تا به کار آنان رسیدگى کنند]). (1)
و گاهى بعضى دیگر ـ همان طور که «فخر رازى» در تفسیر خود نقل مى کند ـ این جمله را دلیلى بر مسلک جبر گرفته اند؛ زیرا وقتى قبول کنیم همه فرمان ها در جهان آفرینش به دست خدا است اختیارى براى کسى باقى نمى ماند.
در حالى که مى دانیم آزادى اراده بندگان و اختیار آنها نیز به فرمان پروردگار است، این خدا است که مى خواهد آنها مختار و در کار خود آزاد باشند تا در پرتو اختیار و آزادى، تکلیف و مسئولیت بر دوش آنها نهد و تربیت شوند. (2)