آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیه «یرفع الله... درجات»، اگر رفیع به معنای بالابرنده باشد، یعنی خداوند درجات بندگان صالح را بالا می برد. و اگر رفیع به معنای مرتفع باشد در این صورت اشاره به اوصاف بلند و عالی خدا مثل علم و قدرت و... دارد. با توجه به اینکه رفیع به هر دو معنی آمده و استعمال لفظ در بیش از یک معنی جایز است جمع میان هر دو تفسیر بی مانع است.

«رفیع الدرجات» بودن خداوند که در آیه 15 سوره «مؤمن» به آن اشاره شده است به این معنى است که خداوند درجات بندگان صالح را بالا مى برد، چنان که در آیه 11 سوره «مجادله» نیز آمده است «یَرْفَعُ اللّهُ الَّذِیْنَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِیْنَ اُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات»؛ (خداوند درجات مؤمنان و عالمان را بالا مى برد).
او حتى در میان پیامبران، آنها که از عهده امتحانات بیشترى برآمدند و مقام اخلاص را به مرز بالاترى رساندند فضیلت و برترى داده است: «تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْض». (1)
او انسان ها را جانشینان و نمایندگان خود در زمین قرار داده، و بر طبق شایستگى ها، بعضى را بر بعضى برترى بخشیده است: «وَ هُوَ الَّذِى جَعَلَکُمْ خَلائِفَ الاَرْضِ وَ رَفَعَ بعْضَکُمْ فَوْقَ بَعْض دَرَجات». (2)
اگر در آیه قرآن دعوت به اخلاص در دین شده، در اینجا مى گوید خداوند درجات شما را به میزان اخلاصتان بالا مى برد، آرى او «رفیع الدرجات» است.
اینها همه در صورتى است که «رفیع» را به معنى «رافع و بالا برنده» تفسیر کنیم، ولى بعضى گفته اند «رفیع» در اینجا را به معنى «مرتفع» است، بنابراین «رفیع الدرجات» اشاره به اوصاف بلند و عالى خدا است: او در علمش بلند مرتبه است، و در قدرتش نیز بلند مرتبه، تمام اوصاف کمال و جمالش آن قدر مرتفع و بالا است که، هماى بلند پرواز عقل و دانش بشرى، هرگز به اوج آن نمى رسد.
و از آنجا که «رفیع» در لغت به هر دو معنى آمده است، آیه فوق به هر یک از دو معنى ممکن است تفسیر شود، ولى از آنجا که تناسب بحث در آیات، با مسأله پاداش، به اعطاى درجات عالى به بندگان صالح است، معنى اول مناسب تر به نظر مى رسد، هر چند به عقیده ما که، «استعمال لفظ را در بیش از یک معنى» جایز مى دانیم، جمع میان هر دو تفسیر، بى مانع است، مخصوصاً در مورد آیات قرآن که الفاظ آن، مفاهیم وسیع و گسترده اى دارد. (3)