آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

لطیف به معنی حرکت زودگذر و موجودات و کارهای دقیق که با حس قابل درک نیستند به کار رفته و در مورد خداوند یعنى او خالق اشیاى ناپیدا و داراى افعال فوق العاده دقیق می باشد. در روایت نیز آمده که خدا چون موجودات لطیف را آفریده لطیف نامیده شده است. احتمال هم دارد که منظور این باشد که ذات خدا چنان پاک است که هرگز با احساس درک نمی شود.

آیات قرآن یکى از اوصاف خدا را «لطیف» ذکر کرده اند، و «لطیف» از ماده «لطف» است. هنگامى که درباره اجسام به کار مى رود، به معنى سبکى در مقابل سنگینى.
هنگامى که درباره حرکات (حرکت لطیفه) به کار مى رود، به معنى یک حرکت کوچک و زودگذر.
و گاهى نیز در مورد موجودات و کارهاى بسیار دقیق و باریک ـ که با حسّ قابل درک نیستند ـ به کار مى رود.
و اگر خدا را به عنوان لطیف توصیف مى کنیم نیز به همین معنى است، یعنى او خالق اشیاى ناپیدا و داراى افعالى است که از محیط قدرت استماع بیرون است، بسیار باریک بین و فوق العاده دقیق مى باشد.
حدیث جالبى در این زمینه از «فتح بن یزید جرجانى» از امام على بن موسى الرضا(علیهما السلام) نقل شده که یک معجزه علمى محسوب مى شود، حدیث چنین است: امام مى فرماید: «این که مى گوئیم: خداوند لطیف است به خاطر آن است که مخلوقات لطیف آفریده.
و به خاطر این است که از اشیاء لطیف و ظریف و ناپیدا آگاه است.
آیا آثار صنع او را در گیاهان لطیف و غیر لطیف نمى بینى؟
و همچنین در مخلوقات و حیوانات کوچک و حشرات ریز و چیزهائى که از آن هم کوچک تر است، موجوداتى که به چشم هرگز نمى گنجند، و از بس کوچکند و نر و ماده و تازه و کهنه آنها نیز شناخته نمى شود.
هنگامى که این گونه موضوعات را مشاهده مى کنیم...
و آنچه در اقیانوس ها و درون پوست درختان و بیابان ها و صحراها وجود دارد به نظر مى آوریم...
و این که موجوداتى هستند که هرگز چشم ما آنها را نمى بیند، و با دست خود نیز نمى توانیم آنها را لمس کنیم.
از همه اینها مى فهمیم که آفریننده آنها، لطیف است». (1)
حدیث فوق، که اشاره به میکروب ها و حیوانات ذره بینى است و قرن ها قبل از تولد «پاستور» بیان شده، تفسیر لطیف را روشن مى سازد.
این احتمال نیز در تفسیر این کلمه وجود دارد که منظور از لطیف بودن خداوند آن است که ذات پاک او چنان است که هرگز با احساس کسى درک نمى شود.
بنابراین، او لطیف است؛ زیرا هیچ کس از ذات او آگاه نیست، و خبیر است چون از همه چیز آگاه است.
این معنى، نیز در بعضى از روایات اهل بیت(علیهم السلام) به آن اشاره شده است و باید توجه داشت که: هیچ مانعى ندارد که هر دو معنى از این کلمه اراده شده باشد. (2)، (3)