آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیامبر اولوا العزم و صاحب رسالت باید دانشمندترین مردم نسبت به قلمرو مأموریتش، یعنى نظام تشریع باشد، و موسى چنین بود، اما قلمرو مأموریت دوست عالمش قلمرو جداگانه اى بود که ارتباطى به عالم تشریع نداشت، و به تعبیر دیگر، آن مرد عالم از اسرارى آگاه بود که دعوت نبوت بر آن متّکى نبود.

در حدیثى از «ابن عباس» از «ابى بن کعب» مى خوانیم که از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) چنین نقل مى کند: یک روز موسى(علیه السلام) در میان بنى اسرائیل مشغول خطابه بود، کسى از او پرسید: در روى زمین چه کسى از همه اعلم است؟
موسى(علیه السلام) گفت: کسى عالم تر از خود سراغ ندارم، در این هنگام، به موسى(علیه السلام) وحى شد: ما بنده اى داریم در «مجمع البحرین» که از تو دانشمندتر است، در اینجا موسى از خدا تقاضا کرد به دیدار این مرد عالم نائل گردد، و خدا راه وصول به این هدف را به او نشان داد.(1)
نظیر این حدیث از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است.(2)
در حقیقت، این هشدارى بود به موسى(علیه السلام) که با تمام علم و دانشش هرگز خود را برترین شخص نداند.
ولى در اینجا این سؤال پیش مى آید: آیا نباید پیامبر اولوا العزم و صاحب رسالت دانشمندترین فرد زمان خودش باشد؟
در پاسخ مى گوئیم: باید دانشمندترین آنها نسبت به قلمرو مأموریتش، یعنى نظام تشریع باشد، و موسى چنین بود، اما قلمرو مأموریت دوست عالمش قلمرو جداگانه اى بود که ارتباطى به عالم تشریع نداشت، و به تعبیر دیگر، آن مرد عالم از اسرارى آگاه بود که دعوت نبوت بر آن متّکى نبود.
اتفاقاً در حدیثى که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده، با صراحت مى خوانیم: موسى از خضر آگاه تر بود یعنى در علم شرع(3) و شاید نیافتن پاسخ براى این سؤال، سبب شده است که بعضى این موسى را موسى بن عمران(علیه السلام) ندانند، و بر شخص دیگرى منطبق سازند، اما با حل این مشکل، جائى براى آن سخن باقى نخواهد ماند.
از حدیثى که از امام على بن موسى الرضا(علیهما السلام) نقل شده نیز، این نکته استفاده مى شود که: قلمرو مأموریت این دو بزرگوار، با یکدیگر متفاوت بوده و هر کدام در کار خود از دیگرى آگاه تر بودند.(4)
ذکر این نکته نیز جالب است که در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) چنین آمده: «هنگامى که موسى، خضر را ملاقات کرد، پرنده اى در برابر آن دو ظاهر شد قطره اى با منقارش از آب برداشت، خضر به موسى گفت: مى دانى پرنده چه مى گوید؟ موسى گفت: چه مى گوید؟ خضر گفت: مى گوید: «ما عِلْمُکَ وَ عِلْمُ مُوسى فِى عِلْمِ اللّهِ إِلاّ کَما أَخَذَ مِنْقارى مِنَ الْماءِ»؛ (دانش تو و دانش موسى در برابر علم خداوند همانند قطره اى است که منقار من از آب برداشت).(5)، (6)