حکم شروط دیگری غیر از «شرط اضافه» در وام

آیا هرگونه شرطی در قرض و وام حرام است و آن را تبدیل به «ربا» می کند یا فقط «شرط اضافه» جایز نیست؟

گاهی وام دهنده شرايطى غیر از شرط سود و زیاده در وام می كند، مثلا شرط مى كند كه وام در مصارف مشخّص و معيّنى صرف شود؛ و یا اینکه براى شخص سومى شرط سود را لحاظ می کند، یا ... . مقتضاى اطلاق روايات اين است كه هرگونه شرطى به هنگام دادن وام حرام است اما نکته اساسی که از بررسی و دقت در این نوع روایات برداشت می شود این است که منظور شروطی می باشد که منفعت مادی برای وام دهنده یا منسوبین او به همراه داشته باشد، بنابراین اگر شرطی چنین خصوصیتی نداشته باشد وام را ربوی نمی کند.

اقسام «ربا»

«ربا» دارای چه انواع و اقسامی است؟

«ربا» در فقه اسلامى دو قسم است: 1- «ربای معاوضه» که باید سه شرط در آن جمع شود: الف) جنس «مكيل» يا «موزون» باشد. ب) هر دو کالای معامله از يك جنس باشد. ج) وزن یکی از طرفین معامله بیشتر باشد. 2- «رباى قرضى» به اين معنا كه چیزی را به كسى قرض بدهد و شرط كند كه به هنگام بازگرداندن، چيزى اضافه بدهد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال رسول الله(صلى الله عليه وآله):

يَأتي عَلَى النّاسِ زَمانٌ يَحُجُّ أغنِياءُ أمَّتي لِلنُّزهَةِ، وأوْساطُهُمْ لِلتِجارةِ، وقُرّاؤُهُمْ للريّاءِ والسُّمْعَةِ وفُقَرائُهُم لِلمسألةِ.

زمانى بر مردم خواهد آمد که: ثروتمندان امت من براى تفريح و خوشگذرانى، و قشر ميانه براى داد و ستد و قاريان براى ريا و شهرت و فقيران براى درخواست به حج مى روند.

الحجّ والعمرة في الکتابوالسنّة: 244/672