درست است كه خدا حكيم و مهربان است و آنچه به صلاح بندگان باشد، بى كم و كاست به آنها خواهد داد، ولى به همان دليل كه حكيم است، مواهب او نسبت مستقيمى با شايستگى ها و لياقت هاى افراد دارد. دعا كنندگان واقعى ميزان اين شايستگى را در پرتو دعا بالا مى برند و به همان نسبت سهم بيشترى از آن مواهب خواهند گرفت.
با توجّه به نسبى بودن خير و شرّ و تأثير متقابلى كه اشياء بر يكديگر دارند، بسيار شده كه حوادث و پديده هايى كه ظاهراً در شمار شروراند سرچشمه خيرات مختلفى مى شوند. بسيارى از محروميت ها سبب شكوفائى استعدادها و تلاش هاى عظيم شده و بسيارى از نيازها و محروميت ها سرچشمه اختراعات بزرگ شده است. قرآن مى فرمايد: «[آرى] به يقين با سختى، آسانى است، مسلّماً با سختى، آسانى است» بعضى از مورخان يكى از عوامل مهم پيشرفت سريع مسلمانان را در آغاز اسلام همان انبوه مشكلاتى مى دانند كه مسلمين در ميان آن پرورش يافته بودند.
قال الصادق (عليه السلام) :
مَنْ حَجَّ يُرِيدُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لا يُرِيدُ بِهِ رِيَاءً وَ لا سُمْعَةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الْبَتَّةَ
کسى که حجّ انجام دهد و خدا را اراده کند و قصد ريا و شهرت طلبى نداشته باشد قطعاً خداوند او را خواهد بخشيد.
وسائل الشيعة: 11/109