طبق روايات اسلامى دعا مخصوص مواردى است كه تلاش انسان اثرى نبخشد. به تعبير ديگر آنچه انسان در توان دارد انجام دهد و بقيّه را از خدا بخواهد. بنابراين اگر انسان دعا را جانشين تلاش كند قطعاً مستجاب نخواهد شد.

مثلا طبق روايات چند گروه هستند كه دعايشان مستجاب نمى ‏شود:  كسى كه در خانه خود نشسته و مى ‏گويد خداوندا، مرا روزى ده؛ و كسى كه اموالى داشته و آن را بيهوده تلف كرده و میانه روی و اصلاح مال را کنار گذاشته؛ و كسى كه مالى داشته و بدون شاهد به ديگرى وام داده. و... .

روشن است كه در تمام اين موارد انسان تلاش و تدبير لازم را به‏ خرج نداده و گرفتار پيامدهاى آن شده و در برابر اين تقصير و كوتاهى و ترك تلاش، دعاى او مستجاب نخواهد شد.

مفهوم دعا، درخواستِ فراهم شدن اسباب و عوامل خارج از دايره قدرت انسان، از كسى است كه قدرت بى پايان دارد. آری دعا، نوعى خودآگاهى و بيدارى دل و انديشه و پيوند باطنى با مبدأ همه نيكيها و خوبيهاست، به همين جهت در سخنان حضرت على(ع) مى خوانيم: «خداوند دعاى غافلان را مستجاب نمى كند».