آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از نام هاي جهنّم، «هاویة» است، كه فقط يكبار در «قرآن» آمده و در اصل از ماده «هُوِيّ» به معناى افتادن و سقوط كردن است؛ زيرا كافران و مجرمان در آن سقوط مى كنند، ضمناً اشاره به عمق دوزخ نيز دارد. «قرآن» مى فرمايد: «اما آن كس كه ترازوهاى [عمل] او سبك است، پناهگاهش هاويه است و تو چه مى دانى هاويه چيست؟ آتشى است داغ و سوزان».

در تعبیرات «قرآن» در مورد جهنّم سخن از «هاوية» است، كه فقط يكبار در «قرآن مجيد» ديده مى شود، مى فرمايد: «وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ * فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ * وَ مَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ * نَارٌ حَامِيَةٌ»(1)؛ (اما آن كس كه ترازوهاى [عمل] او سبك است، پناهگاهش هاويه است و تو چه مى دانى هاويه چيست؟ آتشى است داغ و سوزان).
«هاوية» به گفته ابن منظور در «لسان العرب» يكى از نام هاى «جهنّم» است. بنابراين «اُمّه هاويةٌ» مفهومش اين است كه مسكن و قرارگاه او دوزخ مى باشد.(2)
در «مقاييس اللغه» و «مفردات» راغب نيز اشاره به اين نامگذارى شده است، اين ماده در اصل از ماده «هُوِيّ» به معناى افتادن و سقوط كردن است؛ زيرا كافران و مجرمان در آن سقوط مى كنند، ضمناً اشاره به عُمق دوزخ نيز دارد.
واژه «اُمّ» در اينجا به معناى جايگاه و قرارگاه تفسير شده و گاه به معناى مادر، يعنى همان گونه كه مادر فرزند خويش را در آغوش مى كشد دوزخ نيز افراد را در آغوش مى گيرد!
بعضى نيز «اُم» را در اينجا به معناى «مغز سر» تفسير كرده اند و مى گويند: «هاوية» توصيفى است براى دوزخيان؛ زيرا با سر، در آن سقوط مى كنند؛ ولى تفسير اوّل صحيح تر به نظر مى رسد.(3)