آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«توريه» به معني سخنان دو پهلو، هرگز مصداق كذب نيست؛ زیرا عبارت گوینده تحمل هر دو معنی را دارد، هر چند مخاطب معنایی را بفهمد که با واقعيت مطابقت نداشته باشد، اما منظور متکلم، مفهوم صحيح است. معيار صدق و كذب، مقصود گوينده است كه قابل تطبيق بر محتواى عبارت می باشد، و اشتباه شنونده در فهم معنى كلام، ارتباطى به گوينده ندارد.

«توريه» هرگز مصداق دروغ نيست، زیرا نيّت گوينده سخن راستى بوده و عبارات او نيز تاب آن معنى را داشته است هر چند شنونده به خاطر ذهنيت خودش مطلب ديگرى را از آن فهميده و معلوم است اشتباه شنونده در فهم معنى كلام، ارتباطى به گوينده ندارد. اکنون روشن مى شود در مواردى كه به خاطر ضرورت هاى مهم، دروغ گفتن جايز است، اگر انسان بتواند توريه كند بايد با توسل به آن، از دروغ بپرهيزد، بنابراين دروغ گفتن تنها در صورتی جایز است كه راه توريه بسته باشد، و به اصطلاح علمى مندوحه اى در كار نباشد.
افرادى مانند «غزالى»، «توريه» را مصداق كذب دانسته، اما مى گويند ميزان زشتى و فساد آن از كذب هاى معمولى كمتر است، که با مطالب پیشین، نادرستی دیدگاه آنان آشکار می شود، مگر آن كه «توريه» را طور ديگرى تفسير كرده باشد كه واقعاً مصداق دروغ باشد. به هر حال زشتى و فساد دروغ به قدرى زياد است كه انسان تا سر حد امكان بايد از آن بپرهيزد، هر چند از طريق توسل به توريه باشد.
كوتاه سخن اين كه «توريه» و گفتن سخنان دو پهلو هرگز مصداق كذب نيست هر چند مخاطب به خاطر ذهنيتش چيزى از آن مى فهمد كه با واقعيت مطابقت ندارد، اما متكلم منظورش مفهوم صحيح و درستى است و آنها كه مقياس صدق و كذب را ظاهر كلام مى دانند، نه مراد و مقصود گوينده ممكن است «توريه» را نوعى دروغ خفيف بدانند در حالى كه چنين نيست، معيار صدق و كذب، مراد و مقصود گوينده است كه قابل تطبيق بر محتواى عبارت باشد. مثلا كسى از ديگرى مى پرسد: اين لباس را فلان كس به شما اهدا كرده؟ مخاطب كه مايل نيست اين مطلب را صريحاً نفى كند در جواب به صورت «توريه» مى گويد: خدا او را عمر دهد. اى بسا شنونده از اين سخن چنين استنباط كند كه آرى او به من هدیه کرده در حالى كه گوينده چنين قصدى را نداشته و تنها دعايى در حق او كرده است.(1)