آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در مود قیامت می فرمایند: «آنجا دارای ایستگاههایى خوفناك است» و از آنها تعبیر به گردنه های سخت می کنند، که منظور از آن، مرگ و منزلگاههاى آخرت است. از سویی امام صادق(ع) در حدیثی می فرمایند: «در قيامت پنجاه موقف است و هر موقفى به اندازه هزار سال از سال هاى دنيا به طول مى انجامد». احتمالا در هر موقفى از اين مواقف يكى از اعمال واجب مانند نماز و روزه، و يا گناهان كبيره مورد سؤال قرار مى گيرد، و صاحبان آنها بايد در شرايطی سخت که همه چیز به دقت بررسی می شود پاسخگو باشند.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 204 گردنه های سخت و منزلگاههاى مخوف و هولناكى در پيش داريد كه بايد در آنها وارد شويد و نزد هر يك توقّف كنيد و پاسخگوى اعمال خود باشيد؛ «فَإِنَّ أَمَامَكُمْ عَقَبَةً كَؤُوداً(1)، وَ مَنَازِلَ مَخُوفَةً مَهُولَةً(2)، لاَبُدَّ مِنَ الْوُرُودِ عَلَيْهَا، وَ الْوُقُوفِ عِنْدَهَا».
اين گردنه سخت و منزلگاههاى خوفناك، اشاره به مرگ و منزلگاههاى آخرت است، زيرا در روايتى امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: (در قيامت پنجاه موقف است و هر موقفى به اندازه هزار سال از سال هاى دنيا به طول مى انجامد)؛ «إِنَّ في الْقِيامَةِ خَمْسينَ مَوْقِفاً كُلُّ مَوْقِف كألْفِ سَنَة مِمّا تَعُدُّونَ»(3) شبيه همين معنا به صورت مشروح ترى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) نقل شده است(4) و احتمالا در هر موقفى از اين مواقف يكى از اعمال واجبه مانند نماز و روزه و امر به معروف و نهى از منكر و يا گناهان كبيره مورد سؤال قرار مى گيرد كه صاحبان آنها بايد در شرايطی سخت که همه چیز به دقت بررسی می شود پاسخگو باشند. اگر از آنها به سلامت بگذرند راهى كانون رحمت خدا، بهشت برين مى شوند وگرنه گرفتار خواهند شد.
به تعبير ديگر، همان گونه كه مرحوم شيخ «مفيد» فرموده است: منظور از اين عقبات (گردنه ها) اعمال واجب است كه هر كدام تشبيه به گردنه اى شده است و همان گونه كه عبور از گردنه ها سخت و طاقت فرساست، جواب گويى از اين اعمال نيز دشوار است.قرآن مجيد در سوره «بلد» مى فرمايد: «فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ * فَكُّ رَقَبَة * أَوْ إِطْعَامٌ فِى يَوْم ذِى مَسْغَبَة * يَتِيماً ذَا مَقْرَبَة * أَوْ مِسْكِيناً ذَا مَتْرَبَة»(5)؛ (ولى او از آن گردنه مهم نگذشت و تو چه مى دانى آن گردنه چيست؟ آزاد كردن برده اى است، يا غذا دادن در روز گرسنگى به يتيمى از خويشاوندان يا مستمندى خاك نشين).(6)