آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

توجه به «علم» خداوند چنان انسان را با خدا آشنا مى كند كه او را همه جا حاضر مى بيند؛ و اعتقاد به مراقبت دائمى نسبت به اعمال خود، اثرات تشويق كننده و بازدارنده دارد و به ما مى گويد: چگونه در مقابل چشم خداوند از مواهبش در مسير عصيان او بهره گيرى مى كنى؟! ضمن اینکه اين مراقبت دائمى نور اميد را بر دل مى تاباند كه در برابر حوادث تنها نيستیم؛ و توجّه به وسعت علم خدا اشاره اى است به وسعت عظيم جهان و گستردگى اسرار عالم آفرينش و اين، خود عامل مهمّى براى حركت هاى علمى بيشتر است.

اهميّت ويژه اى كه قرآن به اين مسأله داده است نخست از اينجا حاصل مى شود كه مسأله علم در بحث «معرفة الله» نقش مهمّى دارد، و انسان را به خدا چنان آشنا و نزديك مى كند كه او را در همه جا حاضر و ناظر مى‌ بيند، و اصولا معرفت پروردگار بدون معرفت جوانبِ علمِ او بسيار ناقص و نارسا است. اما از آنجا كه همه معارف، بازتابى در اعمال و روش‌ هاى فردى و جمعى ما دارد؛ و اين مسأله از رابطه عميق ايدئولوژى با جهان‌ بينى سرچشمه مى‌ گيرد، توجّه به علم بى‌ پايان خداوند آثار تربيتى زير را نيز به همراه دارد:

از يك سو اعتقاد به مراقبت دائمى يك عالِم بزرگ نسبت به اعمال انسان تأثيرهاى تشويق كننده و بازدارنده دارد. وقتى قرآن مى‌ گويد: خداوند حتى وسوسه هاى درون دلها را مى داند، و به انسان از رگ قلبش نزديكتر است، و از سرّ و جهر(درون و برون) شما آگاه است، و عدد دانه‌ هاى باران و برگ‌ هاى درختان و بذرهاى گياهان را احصا كرده، و به اندازه سنگينى ذرّه اى در تمام آسمان ها و زمين از علم بى پايان او مخفى نيست ـ تعبيراتى كه همه در آيات قرآن آمده است ـ يا مى فرمايد: «وَ كَفى بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً»(1)؛ (و كافى است كه پروردگارت نسبت به گناهان بندگانش آگاه، و بينا است). به همه انسان ها هشدار مى دهد و احساسى آميخته با بيم و اميد در برابر هر جريانى به آنها دست مى دهد. از سوى ديگر توجّه به اين كه ناظر بر ما ولى نعمت ما است، به ما مى گويد: «چگونه در برابر ولى نعمت خود از مواهب و بخشش‌ هايش در مسير عصيانش بهره‌ گيرى مى‌ كنى؟!»
از سوى سوم اين مراقبت دائمى نور اميد را بر دل انسان مى‌پاشد كه در برابر حوادث تنها نيست، كسى مراقب او است كه از تمام دنيا و مشكلات و اسرار درون و برونش آگاه است، و در عين حال قدرتمند و رحيم و مهربان است، و اين عقيده به انسان نيرو و توان و ايستادگى و مقاومت در برابر حوادث سخت مى بخشد.

از سوى چهارم توجّه به وسعت علم خداوند اشاره اى است به وسعت عظيم جهان هستى و گستردگى رازها و اسرار عالم آفرينش، و اين خود مى تواند عامل مهمّى براى حركت هاى علمى بيشتر و مطالعات افزون‌ تر گردد.(2)