پاسخ اجمالی:
جهان حیوانات پر از پدیده های شگفت انگیزی است که از نشانه های روشن عظمت پروردگار است. مثلا قابلیت رام شدن حیوانات، که موجب خدمات زیادی برای بشر می گردد. یا هوش آنها، با اينكه ظاهرا موجوداتى كم هوش هستند، ولى در پاره اى از مسائل چنان هوش و درايتى از خود نشان مى دهند كه اعجاب آور است از جمله در زمینه های زیستن، مواجهه با دشمنان و موارد بسیاری که در این مقال نمی گنجد.
پاسخ تفصیلی:
كتاب بزرگ آفرينش و خلقت، كتابى است كه در هر جمله بلكه در هر كلمه و هر حرف آن نكته ها نهفته است، به گونه اى كه انسان نه از مطالعه آن خسته مى شود، و نه جنبه تكرارى دارد. اگر صد بار هم يكى از جمله هاى اين كتاب بزرگ را مطالعه كند هربار مفهوم تازه و اسرار نوينى براى او كشف مى شود. جهان حيوانات و چهار پايان كه گوشه اى از اين كتاب بزرگ را تشكيل مى دهد نيز مملّو از اسرار و شگفتى ها است كه از ميان آنها به چند قسمت قناعت مى كنيم و شرح بيشتر را بايد به كتاب هايى كه در اين زمينه نوشته شده موكول كرد.
1- رام شدن حيوانات:
قابليت براى اهلى شدن حيوانات، يك مسأله بسيار مهم است. براى پى بردن به اهمّيّت هر نعمتى، بايد حالتى را كه در فرض از دست رفتن آن، حاصل مى‌شود مورد توجّه قرار داد. اگر امروز حيوانات اهلى مبدّل به حيوانات وحشى شوند، آن وقت است كه نه تنها اين گلّه گوسفندان و شتران و گاوها، سرمايه موجودى محسوب نمى شود بلكه بايد براى نجات از شرّ آنها به هر وسيله نابود كننده اى متوسّل شويم و عطايشان را به لقايشان ببخشيم. در حال حاضر نيز گهگاه، اين حيوانات رام و سر به زير خشمگين و خطرناك مى شوند، فيل ها ياد هندوستان مى كنند، شترهاى عصباى به صاحبان خود حمله ور مى‌شوند، و اگر كمى غفلت شود، ممكن است به نابودى آنها منتهى گردد، گوئى خدا مى خواهد نشان دهد كه اگر من فرمان تسليم و خضوع را از آنها بگيرم، مشاهده می کنید که به چه صورتى در مى آيند!
قرآن با تعبيرهاى مختلفى از اين واقعيت ياد كرده است. گاه مى فرمايد: «وَذَلَّلْناها لَهُمْ»(1)؛ (و آنها را رام ایشان ساختیم) و گاه مى فرمايد: هنگامى كه سوار بر چهار پايان مى شويد؛ بگوئيد: «سُبْحانَ الّذِى سَخَرَّلَنا هذا وَ ما كُنّا مُقْرِنينَ»(2)؛ (پاک و منزّه است کسى که این را مسخّرما ساخت، وگرنه ما توانایى تسخیر آن را نداشتیم). همچنین در حدیث امام صادق(علیه السلام) که به «توحيد مفضّل» معروف است نيز به اين نكته اشاره شده و بعد از بيان خلقت چهار پايان مى فرمايد: «ثُمَّ مُنِعَتِ الذِّهْنَ وَ الْعَقْلَ لِتَذِلَّ لِلْإِنْسَانِ فَلَا تَمْتَنِعَ عَلَيْهِ إِذَا كَدَّهَا الْكَدَّ الشَّدِيدَ وَ حَمَلَهَا الْحِمْلَ الثَّقِيل»(3)؛ (سپس خداوند عقل و هوش را از چهارپايان برداشت تا تسليم و رام انسان شوند؛ و هنگامى كه زحمات شديد و بارهاى سنگين بر آنها تحميل مى گردد سرپيچى نكنند).
البته نداشتن عقل و ذهن قسمتى از دليل رام شدن آنها است. زيرا علاوه بر اين، خداوند حكيم آنها را چنان آفريده است كه به زودى رام مى شوند و براى هميشه به همان حال باقى مى مانند در حالى كه بعضى از حيواناتى كه در هوش و عقل همانند آنها هستند (مانند گرگ و پلنگ) اگر با زحمت زياد رام شوند جنبه موقتى دارد و در همان حال نيز بايد شديدا احتياط كرد، و گاه با مختصر غفلتى صاحبان خود را مى درند.
2- هوش حيوانات
شايد انتخاب اين عنوان بعد از آنچه در بحث گذشته گفته شد عجيب و متناقض به نظر آيد در حالى كه چنين نيست. با اينكه حيوانات ظاهرا موجوداتى كم هوش هستند و ما انسان‌ها معمولا افراد كودن را به چهارپايان تشبيه مى كنيم، ولى آنها در پاره اى از مسائل چنان هوش و درايتى از خود نشان مى دهند كه اعجاب آور است.
بسيارى از ما ديده ايم كه وقتى گلّه گوسفندان از صحرا باز مى گردند، نزديك آبادى كه مى رسند هر كدام از آنها با سرعت از پيچ و خم هاى كوچه هاى ده مى گذرد و بدون اشتباه به خانه صاحب خود مى رود. همچنين ديده ايم كه هيچ گوسفندى اجازه نمى دهد غير از نوزاد خودش از پستانش بنوشد و هنگامى كه در تاريكى شب نوزادان را رها مى كنند و وارد گله گوسفندان مى شوند، هر نوزادى به سراغ مادر خود مى رود و مادر بعد از شناخت او آماده شير دادنش مى شود و اين شناخت تنها از طريق بوئيدن صورت مى گيرد، و اين به آن معنى است كه به تعداد گوسفندان جهان بوهاى مختلف داريم و هرگوسفند بوى نوزاد خود را از ميان اين بوها تشخيص مى دهد! «كرسى موريسن» در كتاب «راز آفرينش انسان» مى گويد: «غالب حيوانات در شب ظلمانى راه خود را پيدا مى كنند، و به آسانى راه مى روند. و اگر چشمان آنها در تاريكى ضعیف باشد، اختلاف هواى اطراف جاده را درك مى كنند، و نور بسيار ضعيف ماوراى قرمز كه از سطح جاده مى تابد در چشم آنها اثر مى گذارد».
طرز خانه سازى، پرورش فرزندان، چگونگى مبارزه با دشمن، حتى معالجه كردن خود هنگامى كه بيمار مى شوند در حيوانات عجيب است. يكى از زيست شناسان معروف به نام «پرفسور هانرمنرو» در كتاب خود در زمينه استعداد پاره اى از حيوانات براى معالجه بيمارى خويش مى نويسد: «بعضى از كشفيّات پزشكى از روى معالجات آنها گرفته شده است. مثلا نوعى مرغ ماهى خوار است كه به سبب پاهاى بلندى كه دارد، گاه هنگام پرواز دسته جمعى يا نشستن در روى زمين، پاهايش آسيب مى بيند. او كاملا به خواص گچ گيرى و معالجه شكستگى آشنائى دارد و در ساحل دريا و نقاط باتلاقى كه گل آن آغشته به گچ هاى مخصوص گچ گيرى است مى رود و پاهايش را در گچ هاى تر فرو برده، بعد در آفتاب مى نشيند تا خشك شود سپس مدتى پاهايش را در همين حال، مراقبت مى كند تا محل شكستگى كاملا جوش بخورد... اتفاقا گچ هايى را كه پزشكان در بيمارستان ها به كار مى برند، از نوع همين گچى است كه مرغ ماهى خوار براى معالجه خود به كار مى گيرد؛ چون بسيار چسبنده است».(4)
دانشمندان معتقدند، بسيارى از حيوانات براى خود زبانى دارند و به وسيله آن با يكديگر تفاهم مى كنند. مورچه ها با تماس بدنى يا برخورد شاخك هاى خود با هم صحبت مى كنند و پيام مبادله مى نمايند و بعضى از آنها به هنگام خطر با كوبيدن پاهايشان به كف لانه (مانند تلگرام) پيام هاى رمز مخابره مى كنند. بيشتر جانوران علاوه بر زبان خصوصى، داراى يك زبان همگانى هستند كه به كمك آن، زبان يكديگر را مى فهمند و به كمك همين زبان است كه كلاغ ها هنگام احساس خطر، با صداى مخصوصى به حيوانات ديگر هشدار مى دهند تا هرچه زودتر از منطقه خطر بگريزند.، اين حيوانات در واقع جاسوسان جنگلند!
زيست شناسان در مطالعات خود به اين نتيجه رسيده اند كه حشرات بعد از انسان ها از سيستم ارتباطى تكامل يافته اى برخوردارند. به ويژه مكالمه و سيستم مخابراتى زنبورها عجيب ترين و كم نظيرترين آنها است.(5) يك جانور شناس «سوئدى» در دانشگاه «لاند» سخنرانى جالب توجهى درباره زبان زنبوران عسل كرده است و نتيجه اين تحقيق و تجربه، زبانى است كه جانور شناس به يارى دستگاه هاى خود، و به وسيله مقايسه، به آسانى مى تواند به معنى آن پى ببرد.(6)
شگفتى هاى جهان حيوانات بيش از آن است كه بتوان حقّ آن را در يك كتاب و ده كتاب ادا كرد،. چه بهتر كه به همين قناعت كنيم و اين دفتر را همين جا ببنديم و با نهايت خضوع و تواضع به پيشگاه خداوند عرضه داريم: «سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ بِحَمْدِكَ لا تُحْصى عَجائِبُ خِلْقَتِكَ وَ اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيىءٍ قَدِيْرٌ».(7)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.