آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

معیار تشخیص «حديث صحیح» از غیر صحیح اين است كه موافق با قرآن يا موافق با ساير كلمات معصومين(ع) يا موافق با عقل باشد. در غير اين صورت بايد آنها را رها كرده و بر ديوار زد.

از آنجا كه برخى از كذابين از زمان پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) در صدد جعل و وضع حديث و نسبت دادن آن به پيامبر و اهل بيت(عليهم السلام) بوده اند، لذا جا دارد كه معیاری را براى تمايز بين «حديث صحیح» از غير صحيح مشخص کنیم. در اين باره به چند معیار مى توان اشاره نمود:
1. موافقت با قرآن؛ امام صادق(عليه السلام) از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) نقل كرده كه فرمود: «إِنَّ عَلَى كُلِّ حَقٍّ حَقِيقَةً وَ عَلَى كُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ كِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوا بِهِ وَ مَا خَالَفَ كِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ»(1)؛ (همانا بر هر حقى حقيقتى و بر هر سخنِ درستی نورى است، پس آنچه موافق كتاب خداست اخذ كرده و آنچه مخالف كتاب خداست رها كنيد).
2. موافقت با ساير كلمات معصومين(عليهم السلام)؛ حسن بن جهم مى گويد: «به امام رضا(عليه السلام) عرض كردم: از جانب شما احاديث مختلف به ما مى رسد[چه بايد كرد؟] حضرت فرمود: «مَا جَاءَكَ عَنَّا فَقِسْ عَلَى كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَحَادِيثِنَا فَإِنْ كَانَ يُشْبِهُهُمَا فَهُوَ مِنَّا وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ يُشْبِهُهُمَا فَلَيْسَ مِنَّا»؛ (آنچه از جانب ما به شما رسيد با كتاب خداوند عزوجل و احاديث ما مقايسه كنيد، اگر شبيه آن دو است از ما مى باشد و گرنه از ما نيست)».(2)
3. موافقت با عقل و عدم مخالفت با حكم آن؛ در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) نقل است كه فرمود: «هر گاه از من حديثى به شما رسيد آن را بر كتاب خدا و حجت عقلتان عرضه بداريد، اگر موافق اين دو بود قبول كرده و گرنه آن را بر ديوار زنيد».(3)،(4)