آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از ظاهر كلام امام علي(ع) در حکمت 130 چنين بر مى آيد كه ايشان با ارواح مردگان سخن گفته و آنها نيز سخنان امام(ع) را درك كرده اند. اما این سوال پیش می آید که چرا در قرآن آمده: «تو نمى توانى سخن خود را به گوش آنان كه در گور [خفته اند] برسانى»؟ در پاسخ می توان گفت: مشركان قطعاً سخنان پيامبر(ص) را مى شنيدند؛ اما این سخنان در دل و جانشان نفوذ نمى كرد، بر اين اساس آيه می گوید؛ همان گونه كه نمى توانى مردگان را هدايت كنى اين قوم مشرك را نيز نمى توان هدايت كرد، چرا كه گوش شنوا ندارند.

از ظاهر كلام امام علي(عليه السلام) در حکمت 130 نهج البلاغه چنين بر مى آيد كه او با ارواح مردگان سخن مى گويد و آنها سخنان امام(عليه السلام) را درك مى كنند و حتى از آن استفاده مى شود كه اگر اذن پروردگار باشد آنها نيز مى توانند با انسان ها ارتباط برقرار كنند و به اين ترتيب دليلى است بر امكان ارتباط با ارواح، هرچند بسيارى از مدعيان در اين زمينه دروغ مى گويند و با خيالات خود ارتباط پيدا مى كنند ولى اصل ارتباط امكان پذير است.
در اينجا اين سؤال پيش مى آيد كه آيا اين تعبيرات با آنچه در قرآن مجيد در سوره «فاطر»، آيه 22 آمده هماهنگ است كه مى فرمايد: «وَ مَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَّنْ فِى الْقُبُورِ»؛ (و تو نمى توانى سخن خود را به گوش آنان كه در گور [خفته اند] برسانى).
در پاسخ بايد به نكته اى توجه داشت كه مشركان قطعاً سخنان پيامبر(صلى الله عليه وآله) را مى شنيدند و گوششان از اين نظر كر نبود؛ ولى اين سخنان حكمت آميز در دل و جانشان نفوذ نمى كرد، بنابراين معناى آيه شريفه چنين مى شود: همان گونه كه نمى توانى مردگان را هدايت كنى اين قوم مشرك لجوج و متعصب را نيز نمى توان هدايت كرد، چرا كه گوش شنوا ندارند؛ گوشى كه مطالب را بشنود و به درون جان انسان منتقل كند.
شاهد سخن اين كه مطابق آنچه در منابع اسلامى، از جمله منابع اهل سنت همچون «صحيح بخارى»(1)، تفسير «روح المعانى» ذيل آيه مورد بحث آمده: پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بعد از پايان جنگ بدر دستور داد اجساد كفار را در چاه خشكى بيفكنند، سپس آنها را صدا زد و فرمود: «هَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَ اللهُ وَ رَسُولُهُ حَقّاً؟ فَإنِّي وَجَدْتُ ما وَعَدَنِىَ اللهُ حَقّاً»؛ (آيا آنچه را كه خدا و رسولش وعده داده بود حق يافتيد؟ من آنچه را خداوند به من وعده داده بود حق يافتم). در اينجا عمر اعتراض كرد و گفت: اى رسول خدا! چگونه با اجسادى سخن مى گويى كه روح ندارند؟ فرمود: (شما سخنان مرا بهتر از آنها نمى شنويد. جز اين كه آنها توانايى پاسخ گويى ندارند)؛ «مَا أنْتَ بِأسْمَعٍ لِما أَقُولُ مِنْهُمْ غَيْرَ أنَّهُمْ لَا يَسْتَطيعُونَ أنْ يَرُدُّوا شَيْئاً». در «مسند احمد» نيز همين معنا به صورت روشن ترى آمده است.(2) اضافه بر اين ممكن است در موارد عادى اهل قبور صداى كسى را نشنوند؛ اما در مواقع فوق العاده، هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) يا امام معصوم(عليه السلام) يا يكى از اولياء الله با آنها سخن خاصى بگويد آن را خواهند شنيد.
از اينجا پاسخ بعضى از وهابيان ناآگاه و كم سواد نيز داده مى شود كه مى گويند: چرا شما به پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بعد از رحلتش متوسل مى شويد. او سخن كسى را نمى شنود؟!
راستى جهل و نادانى چه عقايد زشتى براى انسان به بار مى آورد؛ هنگامى كه خداوند درباره شهدا [هر چند از افراد عادى لشگر اسلام باشند] می فرمايد: «أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»(3) و آنها را زندگان جاويد مى نامد، چگونه می توانند مقام پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) را از مقام آنها كمتر بشمرند؟ به علاوه خودشان همه روز در نمازها بر پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) سلام و خطاب مى دهند آيا سلام، آن هم از دور به كسانى كه در قبورند و چيزى نمى فهمند معنا دارد؟ همچنين در حديثى از خود آن حضرت مى خوانيم كه فرمود: «صَلُّوا عَلَىَّ فَإنَّ صَلَاتَكُمْ تَبْلُغُنِي حَيْثُ كُنْتُمْ»(4)؛ (بر من درود بفرستيد كه درود شما هر جا كه باشيد به من مى رسد).
جالب اين كه در مسجد پيامبر(صلى الله عليه وآله) تابلوى بزرگى زده اند و بر روى آن نوشته اند: «لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِىِّ»(5)؛ (صداى خود را از صداى پيامبر بالاتر نبريد) و به همين دليل، مردم را به سكوت در مقابل قبر شريف پيامبر(صلى الله عليه وآله) دعوت مى كنند. اگر نعوذ بالله پيامبر(صلى الله عليه وآله) بعد از وفات چيزى نمى فهمد اين كارها چه معنا دارد.(6)