آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اکثر علمای شیعه مذکر بودن را شرط قضاوت قاضی دانسته و به ادله ای مانند اجماع در مسأله، سیره عملیه مستمره و روایات استدلال کرده اند. لکن برخی روایات از حیث سند یا دلالت، قابل نقد و بررسی است، اما صرف نظر از تعبد به روایات، زن به جهاتی دیگر نیز از قضاوت کردن ممنوع شده است از جمله: 1- قضاوت از تکالیف شاقّی است که با شاکله زن تناسب ندارد. 2- عاطفه زن با قرار گرفتن در مسند قضاوت سازگاری ندارد. 3- داوری بین متخاصمان نیازمند بروز در جامعه و حضور زن در بین مردم است که با شرایط خصوصی زن سازگاری ندارد.

صاحب وسایل به سندش از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که پیامبر(صلی الله علیه وآله) در وصیتی به حضرت علی(علیه السلام) فرمود: «ای علی! بر زن نماز جمعه و... و تولّی و قضاوت نیست».(1)

درباره عدم قضاوت زن گرچه برخی؛ امثال شیخ مفید در «مقنعه»، شیخ طوسی در «نهایه»، ابن ادریس در «سرائر»، ابی حمزه در «غنیه النزوع» و ابن سعید در «جامع الشرایع» سخنی به میان نیاورده و شرط قضاوت قاضی را ذکورت معین نکرده اند، ولی غالب و اکثر علمای امامیه این شرط را قبول کرده و به ادلّه ای از این قبیل استدلال کرده اند:

1- اجماع در مسأله

2- سیره عملیه مستمرّه

3- روایات

گرچه در برخی روایات، خدشه وارد شده و از حیث سند یا دلالت، قابل نقد و بررسی است. ولی از مجموع ادله می توان استفاده کرد که زن به جهاتی دیگر نیز غیر از تعبّد به نصوصات، از قضاوت کردن ممنوع شده است.

اولاً: حکم قضاوت از تکالیف شاقّی است که با شاکله زن تناسب ندارد.

ثانیاً: از آنجا که زن موجودی عاطفی است لذا با قرار گرفتن در مسند قضاوت سازگاری ندارد.

ثالثاً: داوری بین متخاصمان نیازمند بروز زن در جامعه و حضور در بین مردم بوده تا بتواند به تشخیص متخاصمان و تشخیص شاهدان بپردازد که این با شرایط خصوصی زن سازگاری ندارد.(2)