آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«تقيّه» در لغت به معناى خويشتن دارى و پرهيز كردن است و در اصطلاح به معنای پوشاندن عقيده و كتمان در گفتار و رفتار در برابر مخالفان برای جلوگیری از ضرر ایشان است. بنابراین تقیه دو رکن دارد: اول مخفی کردن عقیده، دوم جلوگیری از ضرر و زیان؛ اما باید توجه کرد که تقیّه در برخی موارد واجب و در برخی موارد حرام است.

«تقيّه» در اصل از ماده «اِتْقاء» و «تقوا» به معناى خويشتن دارى، پرهيز كردن و بر حذر بودن است و در اصطلاح مذهبى چنين تفسير شده است: «التقية ستر الاعتقاد و مكاتمة المخالفين»(1)؛ (تقيّه، پوشاندن عقيده و كتمان در برابر مخالفان است) و گاهى گفته اند: «المراد من التقية، التحفّظ عن ضرر الغير بموافقته فى قول او فعل مخالف للحق»(2)؛ (تقيّه جلوگيرى از ضرر ديگرى بر اوست، از طريق موافقت در گفتار، و رفتارى برخلاف واقع با او).
عنصر اصلى تقيّه را دو چيز تشكيل مى دهد يكى مسأله «اخفاى عقيده» و تظاهر هر عملى بر ضد آن، و ديگرى «هدف تحفّظ از ضرر و زيان»؛ ولى مهم اين است كه بدانيم تقيّه به اين معنا نه در همه جا واجب است و نه در همه جا جايز؛ بلكه در پاره اى از موارد حرام و در پاره اى ديگر واجب و يا مباح است و به اصطلاح فقهى «محكوم به» احكام پنجگانه مى باشد و تا موارد «وجوب»، «جواز» و «حرمت» آن به طور دقيق از هم تفكيك نشود، هر گونه قضاوت در اين زمينه حساب شده نيست.(3)