آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عمده‏ ترين چيزى كه سبب آرزوهاى دراز مى‏ شود جهل و بى‏ خبرى است، مانند جهل انسان نسبت به خویشتن و عدم توجّه به اين حقيقت كه هر لحظه ممكن است پايان عمر او فرا رسد، او را گرفتار آرزوهای دراز می کند و فکر و ذهن او را به خود مشغول می سازد. همچنین جهل نسبت به ناپایداری و بی وفایی دنیا، جهل به آخرت و نعمت های بی پایان آن سرای جاویدان و جهل نسبت به قدرت و لطف خدا که قادر است از بدو تولد تا پایان عمر، زندگی او را اداره کند، آدمی را در بیابان بیکران و برهوت خشک و سوزان آرزوها سرگردان می سازد.

عمده ‏ترين چيزى كه سبب آرزوهاى دراز مى‏ شود جهل و بى‏ خبرى است، جهل نسبت به خويشتن و نسبت به دنيا و جهل نسبت به قدرت و لطف خدا و ثواب آخرت و عقبى‏، مجموعه اين جهل‏ ها انسان را به وادى آرزوهاى دراز مى‏ كشاند.
توضيح اينكه: انسان به سبب بى‏ خبرى از وضع خويش و عدم توجّه به اين حقيقت كه هر لحظه ممكن است پايان عمر او فرا رسد، يك لخته خون كوچك مى‏ تواند مجراى رگهاى قلب يا مغز او را بگيرد و در يك لحظه، سكته قلبى يا مغزى بر او عارض شود يا حادثه‏ اى همچون زلزله و آتش سوزى، تصادف در رانندگى، لغزيدن و بر زمين خوردن و ضربه مغزى شدن يا مانند اينها به زندگى او پايان دهد. آرى بر اثر جهل به اين امور گرفتار اين پندار مى‏ شود كه عمرى طولانى دارد و سپس يك مشت آرزوهاى دراز اطراف فكر او را احاطه مى‏ كند و به او اجازه نمى‏ دهد به غير آن بينديشد. همچنين جهل نسبت به ناپايدارى و بى وفايى دنيا، دنيايى كه نه بر صغير رحم مى‏ كند و نه بر كبير، نه بر جوان رحم مى ‏كند نه بر پير، گاه پيش از آنكه پيرى بميرد صدها كودك و جوان از دنيا مى ‏روند و گاه پيش از آنكه مريض سخت جان دهد ده‏ ها سالم در آغوش مرگ قرار مى‏ گيرند. گاه سلاطين مقتدر در يك روز به ضعيف ‏ترين افراد مبدّل مى ‏شوند و در زندان انفرادى جاى مى‏ گيرند و گاه ثروتمندان غرق ناز و نعمت در يك شب فقير و تهيدست مى ‏شوند و بر خاك سياه مى ‏نشينند، آرى جهل به اين امور است كه انسان را در گرداب «طول اَمَل» مى‏ اندازد. اينجاست كه سلمان فارسى، شاگرد بزرگ مكتب وحى، مى‏ گويد: «ثَلَاثٌ اَعْجَبَتْنِى حَتَّى اَضْحَكَتْنِى: مُؤَمِّلُ الدُّنْيَا وَ الْمَوْتُ يَطْلِبُهُ، وَ غَافِلٌ لَيْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ، وَ ضَاحِكٌ مُلِئَ فِيهِ لَايَدْرِى اسَاخِطٌ رَبُّ الْعَالَمِينَ عَلَيْهِ امْ رَاضٍ عَنْهُ»(1)؛ (سه كس مرا در شگفتى فرو برده تا آنجا كه به خنده واداشته است: كسى كه دنيا را آرزو مى‏ كند در حالى كه مرگ در پى اوست و كسى كه از اجل خويش غافل است در حالى كه اجل از او غافل نيست و كسى كه با تمام‏ وجودش مى‏ خندد در حالى كه نمى‏ داند پروردگار جهانيان از او راضى است يا نه؟). در روايات اسلامى نيز اشاره ‏هاى روشنى به اين معنى شده است، مولاى متّقيان علي(عليه السلام) مى ‏فرمايد: «مَنْ اَيْقَنَ اَنَّهُ يُفَارِقُ الْاَحْبَابَ وَ يَسْكُنُ التُّرَابَ وَ يُوَاجِهُ الْحِسَابَ وَ يَسْتَغْنِى عَمَّا خَلَّفَ، وَ يَفْتَقِرُ اِلَى مَا قَدَّمَ كَانَ حَرِيّاً بِقَصْرِ الْاَمَلِ وَ طُولِ الْعَمَلِ»(2)؛ (كسى كه يقين دارد [به زودى] از دوستان جدا مى‏ شود و در زير خاك مسكن مى‏ گزيند و با حساب الهى رو به ‏روست و از آنچه بر جاى گذاشته بى نياز مى‏ گردد و به آنچه از پيش فرستاده محتاج مى‏ شود، سزاوار است كه آرزو را كوتاه و اعمال صالح را طولانى كند). در حديث ديگرى از همان حضرت(علیه السلام) مى‏ خوانيم: «اِتَّقُوا خِدَاعَ الْآمَالِ، فَكَمْ مِنْ مُؤَمِّلِ يَوْمٍ لَمْ يُدْرِكْهُ، وَ بَانِى بَنَاءٍ لَمْ يَسْكُنْهُ، وَ جَامِعِ مَالٍ لَمْ يَأْكُلْهُ»(3)؛ (از فريب آرزوها بپرهيزيد، چه بسيار كسانى كه آرزو داشتند روزى را [در آغوش ناز و نعمت] بگذرانند و هرگز به آن نرسيدند، چه بسيار كسانى كه خانه و قصرى ساختند؛ ولى هرگز در آن ساكن نشدند و چه بسيار كسانى كه اموال زيادى اندوختند؛ ولى هرگز از آن نخوردند!). گاه جهل به آخرت و نعمت‏ هاى بى پايان آن سراى جاويدان - كه يك لحظه نگاه كردن به آنها به تمام دنيا مى‏ ارزد - سبب مى ‏شود كه انسان به آرزوهاى دراز در اين جهان كشيده شود، حتّى گاه مى‏ شود بى خبرى از لذّت زهد در دنيا و آزادگى از چنگال اسارت زرق و برق آن، انسان را به وادى «طول اَمَل» مى ‏كشاند! در حديثى از امام باقر(عليه السلام) مى‏ خوانيم: «اِسْتَجْلِبْ حَلَاوَةَ الزِّهَادَةِ بِقَصْرِ الْاَمَلِ»(4)؛ (شيرينى زهد را با كوتاهى آرزوها به دست آور!) و گاه مى ‏شود انسان قدرت خدا را فراموش مى ‏كند و يا نسبت به آن جاهل و بى خبر است و نمى ‏داند خدايى كه از لحظه انعقاد نطفه در رحم مادر پيوسته به او روزى داده است، در حالى كه هيچ كس دسترسى به او نداشته مى ‏تواند تا پايان عمر زندگى او را اداره كند و فرزندانش اگر دوست خدا باشند، خدا آنها را تنها نمى ‏گذارد و اگر دشمن خدا باشند خدمت به آنها بى دليل است.
آرى جهل به اين امور سبب مى‏ شود كه زير پوشش (تأمين آينده خود و فرزندان)، گرفتار آرزوهاى دراز و طول امل گردد. مجموعه اين جهل ‏ها و بى ‏خبرى ‏ها (جهل به خويشتن، جهل به دنيا، جهل نسبت به خدا و قدرت بى مانند او و جهل نسبت به آخرت و مواهب بى پايانش) آدمى را در بيابان بيكران و برهوت خشك و سوزانِ آرزوها سرگردان مى ‏سازد.(5)