آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«حسد» كه در فارسى «رشك» خوانده مى‏ شود به معنى آرزوى زوال نعمت از ديگران است، خواه آن نعمت به حسود برسد يا نرسد. حسد دارای درجات مختلفی است و شدیدترین یا در واقع بدترین نوع حسد آن است که انسان نه فقط آرزوى زوال نعمت ديگران داشته باشد، بلكه در مسير آن گام بردارد، خواه از طريق ايجاد سوء ظنّ و بدبينى نسبت به كسى كه مورد حسد واقع شده است باشد يا از طريق ايجاد مانع در كار او، و اين نوع حسد حاكى از خباثت شديد درونى حسود است.

بزرگان علم اخلاق در تفسير «حسد» چنين گفته‏ اند: «حسد» كه در فارسى از آن تعبير به «رشك» مي شود به معنى «آرزوى زوال نعمت از ديگران است(1)، خواه آن نعمت به حسود برسد يا نرسد». بنابراين كار حسود يا ويرانگرى است، يا آرزوى ويران شدن بنيان‏ نعمتهايى است كه خداوند به ديگران داده است، خواه آن سرمايه و نعمت به او منتقل شود يا نشود! بنابراين بدترين نوع حسد آن است كه انسان نه فقط آرزوى زوال نعمت ديگران داشته باشد؛ بلكه در مسير آن گام بردارد، خواه از طريق ايجاد سوء ظنّ و بدبينى نسبت به «محسود» يعنى كسى كه مورد حسد واقع شده است باشد يا از طريق ايجاد مانع در كار او و اين نوع حسد حاكى از خباثت شديد درونى حسودان است. مرحله ساده‏ تر آن است كه هدفش به چنگ آوردن آن نعمت است از طريق سلب كردن آن از ديگران گرچه اين هم از رذايل و صفات زشت است، ولى به شدّت نوع قبل نيست. باز مرحله پايين ‏تر آن است كه تنها آرزوى سلب نعمت از ديگرى كند بى آنكه كمترين سخنى بگويد و كوچكترين گامى در اين راه بردارد. اين حالت هرگاه بى اختيار براى انسان پيدا شود - كه گفته اند براى بسيارى پيدا مى‏ شود - گناهى بر او نيست؛ ولى اگر در اختيار انسان باشد به طورى كه از طريق مقدّماتى حاصل شود و با مقدّماتى از ميان برود، بى شك آن هم جزء رذايل اخلاقى است، ولى اينكه گناه دارد يا نه قابل تأمّل است و اين تأمّل از آنجا ناشى مى‏ شود كه آيا صفات زشت درونى هر چند اختيارى باشد مادام كه در عمل انسان ظاهر نشود حرام است يا تنها يك انحطاط اخلاقى محسوب مى‏ شود؟(2)