آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره مدت زمان حكومت بني اميه فرمودند: «بعضى گمان كردند دنيا به كام بنى اميّه مى گردد و همه خوبى هايش را به آنان مى بخشد و آنها را از سرچشمه زلال خود، سيراب مى سازد و تازيانه و شمشيرشان از سر اين امّت برداشته نخواهد شد. كسانى كه چنين گمان كنند دروغ مى گويند؛ چه اين كه سهم شان از زندگى لذّت بخش، جرعه اى بيش نيست كه زمان كوتاهى آن را مى چشند و بيرون مى افكنند». كلام حضرت اشاره دارد كه بني اميه حكومت را تدريجاً در اختيار مى گيرند و يكباره از دست مى دهند و تاريخ هم اين سخن را ثابت كرد.

امام علی(عليه السلام) در فرازی از خطبه 87 نهج البلاغه می فرمایند: ([دائره حدس و گمان تا آنجا گسترش يافت كه] بعضى گمان كردند دنيا به كام بنى اميّه مى گردد و همه خوبى هايش را به آنان مى بخشد و آنها را از سرچشمه زلال خود، سيراب مى سازد و [نيز گمان كردند كه] تازيانه و شمشير آنها از سر اين امّت برداشته نخواهد شد!)؛ «حَتَّى يَظُنَّ الظَّانُّ أَنَّ الدُّنْيَا مَعْقُولَةٌ(1)عَلَى بَنِي أُمَيَّةَ؛ تَمْنَحُهُمْ دَرَّهَا(2)وَ تُورِدُهُمْ صَفْوَهَا وَ لَايُرْفَعُ عَنْ هذِهِ الاُمَّةِ سَوْطُهَا وَ لَا سَيْفُهَا». امام(عليه السلام) در ادامه مى فرمايد: (كسانى كه چنين گمان مى كنند دروغ مى گويند [و در اشتباهند])؛ «وَ كَذَبَ الظَّانُّ لِذلِكَ». (چه اين كه سهم آنان از زندگى لذّت بخش، جرعه اى بيش نيست كه زمان كوتاهى آن را مى چشند، سپس [قبل از آن كه آن را فرو برند] به كلّى بيرون مى افكنند)؛ «بَلْ هِيَ مَجَّةٌ(3)مِنْ لَذِيذِ الْعَيْشِ يَتَطَعَّمُونَهَا بُرْهَةً، ثُمَّ يَلْفِظُونَهَا جُمْلَةً!». اشاره به اين كه حكومت را تدريجاً در اختيار مى گيرند و يكباره از دست مى دهند.
مى دانيم حكومت بنى اميّه بيش از هشتاد سال طول نكشيد و به اصطلاح لذّت بخش ترين آن، همان دوران چند ساله حكومت معاويه بعد از شهادت مولا على(عليه السلام) و صلح با امام حسن مجتبى(عليه السلام) بود كه چند سالى دنيا به كام او بود. بعد از او، حكومت كوتاه و پر دردسر يزيد بود كه قيام امام حسين(عليه السلام) و رسوايى عجيبى كه از شهيد كردن آن حضرت برايش به وجود آمد و سپس قيام مسلمانان در مدينه، فضاى حكومت كوتاهِ كمتر از چهار سالش را تيره و تار كرد و بعد از او، حكومت در ميان آنها به سرعت عوض مى شد و حتّى دوران حكومت بعضى از آنها تنها شش ماه! بلكه حكومت معاوية بن يزيد چهل روز! بود. طولانى ترين حكومت، حكومت عبدالملك بود كه حدود بيست سال به طول انجاميد و شايد علّتش اين بود كه به توصيه «حجّاج بن يوسف» گوش نداد و دست از خونريزى «بنى هاشم» كشيد.
به هر حال، همان طور كه امام(عليه السلام) پيش بينى فرموده بود، حكومت آنها كوتاه و قسمت عمده آن، ناگوار و آميخته با انواع ناآرامى ها و بدبختى ها بود.
تعبير به «هِيَ مَجَّةٌ» اشاره به اين است كه آنها (بنى اميّه) مدّت زمان كوتاهى از زندگانى لذّت بخش مادّى بهره مند مى شوند؛ ولى مانند كسى كه غذاى لذيذى را در دهان مى گذارد و طعم آن را مى چشد؛ امّا موفق به فرو بردن آن نمى شود، اين حكومتِ لذّت بخش را به سرعت از دست خواهند داد و تاريخ هم گواه آن است كه حكومت كوتاه هشتاد ساله آنها - جز در سال هاى محدودى - مملوّ از مخاطرات، نابسامانى ها، درگيرى ها، مشكلات عظيم و جابجايى هاى سريع بود.(4)