آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن مى فرمايد: «اين به خاطر آن است كه قيامت مى آيد و در آن شكّى نيست و خداوند تمام كسانى را كه در قبرها آرميده اند زنده مى كند». آنچه در قبرها آرميده است جسدها يا استخوان هاى پوسيده انسان هاست و اين نشان مى دهد كه همان جسم مادى، زندگى را از سر مى گيرد و خروج انسان ها در قيامت از اين قبرها دليل بر زنده شدن اين بدنهاست و اینکه كافران وقتي خود را در سرائى ديگر مى بينند فرياد زده می گويند: «اى واى بر ما! چه كسى ما را از خوابگاهمان برانگيخت». پس اگر معاد، روحانى بود، مسأله «مرقد» مفهومى نداشت.

خداوند در سوره حج آیه 7 مى فرمايد: (اين به خاطر آن است كه قيامت مى آيد و در آن شكّى نيست و خداوند تمام كسانى را كه در قبرها آرميده اند زنده مى كند)؛ «وَ اَنَّ السّاعَةَ آتِيَةٌ لارَيْبَ فيها وَ اَنَّ الله يَبْعَثُ مَنْ فى الْقُبُورِ». ناگفته پيداست آنچه در قبرها آرميده است جسم انسان هاست و اين تعبير نشان مى دهد كه همان جسم مادى، زندگى را از سر مى گيرد. همچنین در سوره یس، آيه 51، به جاى قبور تعبير به «اَجْداثْ» شده است. «اَجداث» جمع «جدث» (بر وزن قفس) به معناى قبر است. بعضى از ارباب لغت گفته اند: «جدث» لغت «اهل تهامه» است؛ ولى «اهل نجد» به جاى آن «جذف» مى گويند. به هر حال اين تعبير نيز مفهومى جز معاد جسمانى ندارد؛ چراكه در قبرها، جسدها يا استخوان هاى پوسيده و خاك هاى آنها قرار دارد و خروج انسان ها در قيامت از اين قبرها دليل بر زنده شدن اين بدنها است.
علاوه بر این در آيه 52 همين سوره به تعبير سوّمى برخورد مى كنيم و آن، مسأله قيام مردگان از «مرقد» هاى آنهاست. به اين ترتيب كه گروهى از كافران هنگامى كه خود را در سرائى ديگر و حيات نوين مى بينند فريادشان بلند مى شود و (مى گويند: اى واى بر ما! چه كسى ما را از خوابگاهمان برانگيخت)؛ «قالُوا يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا». «مرقد» از ماده «رُقُود» و «رُقاد» به معناى خواب در شب يا روز است و بعضى از اهل لغت آن را مخصوص خواب شبانه دانسته اند و گاه گفته شده كه معناى اصلى آن، استقرار و خواب به هنگام گرفتار شدن در مشكلات است (خواب آرام بخش) و لذا در مورد توقّفى كه به منظور رفع شدائد و مشكلات باشد نيز به كار مى رود.
بنابراين «مَرْقَد» به معناى قرارگاه، استراحتگاه و خوابگاه است و اين كه در مورد «قبر» به كار رفته به خاطر آن است كه ميّت از مشكلات و گرفتارى هاى دنيا رهايى مى يابد و گويى در آنجا به خواب آرامبخشى فرو مى رود.(1) به كار بردن اين تعبير در مورد قبرها از اين نظر است كه مرگ و خواب شباهت زيادى با هم دارند تا آنجا كه گفته شده است: «اَلنَّومُ اَخُ الْمَوْتِ»؛ (خواب برادر مرگ است).
بعضى گفته اند: هدف منكران معاد از انتخاب اين تعبير، اين بوده كه ترديد خود را در مسأله زنده شدن بعد از مرگ مجدداً ابراز دارند كه آيا ما واقعاً خواب بوديم و بيدار شديم يا مرده بوديم و زنده گشتيم؟! ولى چيزى نمى گذرد كه خودشان به اين سؤال خود پاسخ مى گويند و اعتراف مى نمايند كه: (اين همان چيزى است كه خداوند رحمان وعده داده و فرستادگان او راست مى گفتند!)؛ «هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ». صحنه رستاخيز چنان گويا و دهشت انگيز است كه هر انسان لجوجى را به اعتراف صريح به واقعيت ها وا مى دارد. آنها با توصيف خداوند به «رحمان» گويا مى خواهند ضمن اعتراف به خطاى خود، دست به دامان رحمت الهى بزنند شايد گذشته هاى تاريك خود را از اين طريق جبران نمايند. به هر صورت اين تعبير، دليل ديگرى بر معاد جسمانى است؛ چرا كه اگر معاد، روحانى بود، مسأله «مرقد» مفهومى نداشت.(2)