آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«يَوْمَ التَّلاقِ» روز ملاقات بندگان با پروردگار، انسان ها با فرشتگانِ حساب، گذشتگان و آيندگان و یا پيشوايان حق و باطل با پيروانشان است. «يوم ثقيل»، روز سنگين از نظر محاسبه ها، مجازات ها، رسوايى ها و مسئوليت هاست. «يوم الازفة»؛ (روز نزدیک) به اين خاطر است كه قيامت بيش از آنچه مردم فكر مى كنند نزديك است تا بي خبران نگويند وقت بسيار است و قيامت وعده اى است نسيه!

نام «یوم التّلاق» فقط يكبار در قرآن مجيد، آن هم در سوره مؤمن، آيه 15 آمده است: «يُلْقِى الرُّوْحَ مِنْ اَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ»؛ (خداوند، روح را به فرمانش بر هر كسى از بندگانش بخواهد القاء مى كند تا انسان ها را از روز تلاقى انذار كند). منظور از القاى روح به قرينه آيات ديگر، همان وحى و كتب آسمانى است، چنانكه در آيه 52 شورى خطاب به پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد: «وَ كَذلِكَ اَوْحَيْنا اِلَيْكَ رُوْحاً مِنْ اَمْرِنا»؛ (همان گونه كه بر پيامبران پيشين وحى فرستاديم بر تو نيز روحى را به فرمان خود وحى كرديم) و به اين ترتيب قرآن مجيد، روحى است از جانب خدا كه در كالبد جامعه بشريت دميده شده است! راغب در «مفردات» مى گويد: «قرآن به اين سبب روح ناميده شده كه سبب حيات معنوى است و هدف القاى اين روح، بيم دادن و انذار از آن روز بزرگ تلاقى است». آری در آن روز انواع تلاقى ها رخ مى دهد كه همه آن ها در مفهوم آيه جمع است، هرچند مفسّران احياناً به گوشه اى از آن چشم دوخته اند.
روزى است كه بندگان با پروردگارشان ملاقات مى كنند؛ «يا اَيُّهَا الاْنْسانُ اِنَّكَ كادِحٌ اِلى ربِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيْهِ».(1)
روزى است كه انسان ها با فرشتگانِ حساب و پاداش و كيفر، تلاقى دارند؛ «وَ تَتَلَقّاهُم المَلائِكَةُ».(2)
روزى است كه انسان با حسابِ اعمال و گفتارش در آن دادگاه عدل تلاقى دارد؛ «اِنِّى ظَنَنْتُ اَنِّى مُلاقٍ حِسابِيَه»(3)
روزى كه گذشتگان و آيندگان با هم تلاقى مى كنند. روز تلاقى پيشوايان حق و باطل با پيروانشان. روز تلاقى ظالم و مظلوم با يكديگر، روز تلاقى بهشتيان و دوزخيان! آرى هدفِ آمدن انبياء و نزول كتب آسمانى، همين بوده است كه بندگان را از آن روز تلاقى بزرگ بيم دهند و چه عجيب است اين نام و مفهوم وسيع و تكان دهنده آن.
«يوم ثقيل» از نام هايى است كه فقط يكبار در قرآن در سوره انسان، آيه 27 به چشم مى خورد: «اِنَّ هؤُلاءِ يُحِبُّونَ العاجِلَةَ وَ يَذَرُونَ وَرائَهُمْ يَوْماً ثَقيلاً»؛ (آنها [مجرمان] زندگى زودگذر دنيا را دوست دارند، در حالى كه پشت سر خود روز سخت و سنگينى را رها مى كنند). توصيف آن روز به ثقيل، توصيفى است گسترده و پرمعنا؛ سنگين از نظر محاسبه ها، سنگين از نظر مجازات ها، سنگين از نظر رسوايى ها، سنگين از نظر شدائد محشر و سنگينى مسئوليت ها و سنگين از نظر بار گناهان بر دوش مجرمان! تعبير به «يَذَرُونَ وَرائهُمْ»؛ (پشت سرشان مى اندازند) با اين كه بايد قاعدتاً گفته شود «پيش رويشان...» به خاطر آن است كه مجرمان آن روز را چنان به دست فراموشى سپرده كه گويى پشت سر انداخته اند. آری هر يك از نام هاى قيامت پيامى مخصوص به خود دارد، از جمله «يوم الازفة» است كه فقط يك بار در قرآن مجيد در سوره غافر، آيه 18 آمده است (تعبير به «الازفة» دو بار آمده؛ ولى «يوم الازفة» فقط يك بار) مى فرمايد: «وَ أَنذِرْهُمْ يَوْمَ الازِفَةِ إِذْ الْقُلُوبُ لَدَى الْحَنَاجِرِ كَاظِمِينَ»؛ (و آنها را از روز نزديك [روز قيامت] بترسان، هنگامى كه [از شدّت وحشت] دلها به گلوگاه مى رسد در حالى كه تمامى وجود آنها مملوّ از اندوه است).
«آزِفَةَ» از مادّه «اَزَف» (بر وزن صدف) به گفته «مقاييس اللّغة»، «مفردات»، «مصباح اللّغه» و كتب ديگر به معناى نزديك شدن است؛ ولى بعضى آن را به معناى نزديكى آميخته با تنگى وقت شمرده اند. اين نام گذارى، بيانگر اين واقعيت است كه قيامت بيش از آنچه مردم فكر مى كنند نزديك است تا بي خبران نگويند هنوز وقت بسيار است و قيامت وعده اى است نسيه! آن هم روز نزديكى كه از شدّت وحشتش گويى قلب ها به گلوگاه مى رسد و جان ها به لب مى آيد و اندوه آميخته با ترس، گلوى مردم را مى فشارد و راه نفس كشيدن را بر آنها مى بندد. آرى براى چنين روزى هر لحظه بايد آماده بود. همين معنا را قرآن با تعبير ديگرى در آيه 1 سوره انبياء بيان كرده است: «إقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَ هُمْ فِي غَفْلَة مُّعْرِضُونَ»؛ (حساب مردم به آنان نزديك شده، در حالى كه در غفلتند و روى گردانند). توجّه داشته باشيد كه جمله «اقترب» تأكيد بيشترى از «قرب» را مى رساند و اشاره به اين است كه حساب روز قيامت بسيار نزديك مى باشد. قيامت به قدرى نزديك و حتمى است كه قرآن در بسيارى از تعبيراتِ خود با صيغه هاى فعل ماضى از آن ياد مى كند، مانند آيات 65 و 66 سوره فرقان مى فرمايد: «إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَاماً * إِنَّهَا سَاءَتْ مُسْتَقَرّاً وَ مُقَاماً»؛ (عذاب جهنم سخت و پردوام بوده و به يقين جهنم، بد جايگاه و بد محلِّ اقامتى است!) و آيات فراوان ديگر.(4)