آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكي از مهمترين خواسته ‏ها در نيايش ما از خداوند، همان چيزي است كه خدا مؤمنان را به آن امر فرموده و آن، اصل ذكر و تكثير آن و توسل به آن و تداوم آن است، هر چند ذكر واحد باشد؛ زيرا دوام غير از كثرت است. در مناجات شعبانيه و دعاي كميل، خواسته‏ هاي زيادي راجع به ذكر خدا مطرح شده كه گذشته از تداوم آن، دلباختگي در نام و ياد خدا از كامل ‏ترين مراحل ذكر بنده نسبت به خداوند شمرده شده است. چنين ذكري باعث معمور بودن عمر و مَرِمّت زمان زندگي خواهد بود.

از آنجا که ذكر حق، كمال وجودي است (زيرا ذكر غير از دعا و سؤال است) و خداوند به بهترين وجه، واجد آن است، سالكِ مُتَعبّد نيز مي ‏كوشد به خُلْقِ الهي مُتَخلّق و به وصف او متّصف شده و ذاكر حق باشد. لذا يكي از مهمترين خواسته ‏های ما از خداوند در نيايش مان، همان چيزي است كه خداوند مؤمنان را به آن امر فرموده، يعني اصل ذكر و تكثير آن و توسل به آن و تَوَلّه در آن و تداوم آن، هر چند ذكر واحد باشد؛ زيرا دوام غير از كثرت است.
در مناجات شعبانيّه چنين آمده است: «الهِي وَ الْهِمْنِي وَلَهاً بِذِكْرِكَ الى‏ ذِكْرِك‏»، «وَ انْ تَجْعَلَنِي مِمَّنْ يُدِيمُ ذِكْرَك‏» و در دعاي كميل آمده: «أَتَقَرَّبُ الَيْكَ بِذِكْرِك‏»، «تُلْهِمَنِي ذِكْرَك‏»، «لَهِجَ بِهِ لِسانِي مِنْ ذِكْرِك‏»، «انْ تَجْعَلَ أَوْقاتِي مِن‏ اللَّيْلِ وَ النَّهار بِذِكْرِكَ مَعْمُورَة»، «وَ ذِكْرُهُ شَفاء» و در دعاي ابو حمزه ثُمالي چنين آمده: «اللَّهُمَّ أَشْغِلْنَا بِذِكْرِك»، «اللَّهُمَّ خُصَّنِي مِنْكَ بِخَاصَّةِ ذِكْرِك» هم به طور اختصاصي به ياد تو باشم و هم تو به طور خاص به ياد من باشي. در اين موارد، خواسته‏ هاي زيادي راجع به ذكر خدا مطرح شده است كه گذشته از تداوم آن، تولّه و دلباختگي و شيدايي و هَيَمان و بيتابي در نام و ياد خدا از كامل ‏ترين مراحل ذكر بنده نسبت به خداست.
البته چنين ذكري سبب معمور بودن عمر و مَرِمّت زمان زندگي و عمران دوران حيات خواهد بود؛ زيرا عمري كه به نسيان سپري شود ويران است و دوراني كه به سهو بگذرد مخروب است.
جامعترين اوصاف ذكر، مناجات ذاكرين است كه جزء پانزده مناجات منسوب به حضرت علي بن الحسين امام سجاد(عليه ‏السلام) است و در آن چنين آمده: «مِنْ أَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَيْنَا جَرَيَانُ ذِكْرِكَ عَلَى أَلْسِنَتِنَا»، «فَأَلْهِمْنَا ذِكْرَكَ فِي الْخَلَإِ وَ الْمَلَإِ وَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْإِعْلَانِ وَ الْإِسْرَارِ وَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ آنِسْنَا بِالذِّكْرِ الْخَفِيِّ»، «إِلَهِي بِكَ هَامَتِ الْقُلُوبُ الْوَالِهَةُ وَ عَلَى مَعْرِفَتِكَ جُمِعَتِ الْعُقُولُ الْمُتَبَايِنَةُ فَلَا تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ إِلَّا بِذِكْرَاكَ وَ لَا تَسْكُنُ النُّفُوسُ إِلَّا عِنْدَ رُؤْيَاكَ»، «وَ أَسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ لَذَّةٍ بِغَيْرِ ذِكْرِكَ»، «إِلَهِي أَنْتَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ:«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا»وَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ:«فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُم‏»فَأَمَرْتَنَا بِذِكْرِكَ وَ وَعَدْتَنَا عَلَيْهِ أَنْ تَذْكُرَنَا تَشْرِيفاً لَنَا وَ تَفْخِيماً وَ إِعْظَاماً وَ هَا نَحْنُ ذَاكِرُوكَ كَمَا أَمَرْتَنَا فَأَنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا يَا ذَاكِرَ الذَّاكِرِين‏».(1)