آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

چون معرفتِ موحدان نسبت به خداي سبحان يكسان نيست؛ لذا روايات وارد در تكبير مختلف است؛ در بعضي از آنها آمده: «اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف‏»، در برخي از آنها آمده: «اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِه‏» و در احاديث ديگر آمده كه: «اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ء»؛ حتی همين عبارت كه خدا از هر چيزي بزرگ تر است هم نوعي محدود كردن خداست. پس صحيح آن است كه بگوييم: خدا بزرگ تر از آن چيزي است كه بخواهد وصف شود.

چون معرفتِ موحدان نسبت به خداي سبحان يكسان نيست؛ لذا نصوص وارد در تكبير مختلف است؛ در بعضي از آنها آمده است كه: «اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف‏»(1) و در برخي از آنها آمده: «اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِه‏» و در احاديث فراوان آمده كه: «اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ء»(2) آنچه در قسم اول از نصوص وارد شده، در كمال سداد و متانت است و همان قسم اول هم يكسان نيست؛ زيرا در حديثي آمده كه مردي نزد امام صادق(عليه ‏السلام) گفت: الله أكبر، امام(عليه ‏السلام) فرمود: خدا از چه چيز بزرگتر است؟ آن مرد گفت: از همه چيز، امام(عليه ‏السلام) فرمود: «حَدَّدْتَه‏» يعني او را محدود كردي آن مرد گفت: پس چه بگويم؟ فرمود: بگو: خدا بزرگتر از آن است كه وصف شود و در حديث ديگر، امام(عليه ‏السلام) فرمود: آيا چيزي هست تا خدا از او بزرگتر باشد؟(3)،(4)