پاسخ اجمالی:
در حديثی از پيامبر اكرم(ص) آمده: «شستن دست و صورت، يعني خدايا هر گناهي كه با اين اعضا انجام دادم آن را می شویم، تا با دست و صورت پاك تو را عبادت كنم و با پيشاني پاك سر بر خاك بگذارم. مسح سر در وضو، يعني خدايا سرم را از هر خيال باطل كه در آن پروراندم تطهير مي كنم. مسح پا، يعني خدايا من از جاي بد رفتن پا مي كشم و اين پا را از هر گناهي كه با آن انجام داده ام تطهير مي كنم».
پاسخ تفصیلی:
نماز خواندن و روزه گرفتن و وضو ساختن و ديگر تكاليف، از احكام الهي است و هر يك از این احكام براي آن است كه انسان به اسرار آنها پي ببرد و آزاد شود. مرحوم صدوق(قدس سره) نقل فرموده كه رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) پس از نماز صبح بين الطلوعين در مسجد مي نشستند و به سؤالات مردم پاسخ مي دادند. روزي دو نفر نوبت گرفته در محضر حضرت سؤالاتي طرح كنند. حضرت به اولي فرمود: «گرچه شما قبل از آن برادر آمديد، لكن نوبت خود را به ايشان بدهيد؛ چون شما اهل كرم و ايثار هستيد و او كار لازمي دارد و مستعجل است» و این گونه ادب رعايت نوبت را حضرت در آنجا آموزش دادند. بعد فرمودند: «من بگويم براي چه كاري آمده ايد يا شما مي گوييد؟»
عرض كردند: يا رسول الله شما بفرماييد. فرمود: «يكي براي ياد گرفتن مسائل حج و ديگري براي سؤال و آموختن مسائل وضو آمده است». آنگاه سؤالها را این گونه جواب دادند: «وضو گرفتن، يعني شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها؛ شستن صورت، يعني خدايا هر گناهي كه با اين صورت انجام دادم آن را شستشو مي كنم كه با صورت پاك به جانب تو عبادت كنم و با پيشاني پاك سر بر خاك بگذارم.
شستن دستها در وضو؛ يعني خدايا از گناه، دست شستم و گناهاني را كه با دستم مرتكب شده ام، با شستن دست، آن را تطهير مي كنم. مسح سر در وضو؛ يعني خدايا از هر خيال باطل و هوس خام كه در سر پروراندم، سرم را تطهير مي كنم و آن خيالهاي باطل را از سر به دور مي افكنم.
مسح پا؛ يعني خدايا من از جاي بد رفتن پا مي كشم و اين پا را از هر گناهي كه با آن انجام داده ام تطهير مي كنم. اگر كسي بخواهد نام مبارك حق تعالي را بر زبان آورد، بايد دهان را تطهير كند. مگر مي شود با دهان ناشسته انسان نام خدا را ببرد؟ بايد دهان را با آب مضمضه كند و بشويد».(1) اين گوشه اي از حكمت هاي وضو است. پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) نيز مي فرمايند: «يَحْشُرُ اللَّهُ أُمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ بَيْنَ الْأُمَمِ غُرّاً مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوء»(2)؛ (امت من در قيامت ميان ساير امتها ممتاز و نوراني محشور مي شوند و اين بر اثر وضوي آنان است).
علت اين كه از نماز و ساير عبادتها لذّت نمي بريم، عدم آشنايي ما به اين حكمتهاست. آنان كه از عبادت لذت مي برند، چيزي را با آن تبديل نمي كنند. مرحوم ابن بابويه از امام هشتم(علیه السلام) نقل فرموده كه: حضرت به يكي از شاگردانش محمد بن سنان فرمود: حكمت وضو گرفتن اين است كه انسان با اعضاي پاك متوجه خداوند سبحان گردد. آيا مي شود انسان با چشم گناه بكند و با همان چشم و صورت متوجه خدا بشود؟ «أَنَّ عِلَّةَ الْوُضُوءِ الَّتِي مِنْ أَجْلِهَا صَارَ غَسْلَ الْوَجْهِ وَ الذِّرَاعَيْنِ وَ مَسْحَ الرَّأْسِ وَ الرِّجْلَيْنِ فَلِقِيَامِهِ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ تَعَالَى وَ اسْتِقْبَالِهِ إِيَّاهُ بِجَوَارِحِهِ الظَّاهِرَةِ وَ مُلَاقَاتِهِ بِهَا الْكِرَامَ الْكَاتِبِينَ فَغَسْلُ الْوَجْهِ لِلسُّجُودِ وَ الْخُضُوعِ وَ غَسْلُ الْيَدَيْنِ لِيَقْلِبَهُمَا وَ يَرْغَبَ بِهِمَا وَ يَرْهَبَ وَ يَتَبَتَّلَ وَ مَسْحُ الرَّأْسِ وَ الْقَدَمَيْنِ لِأَنَّهُمَا ظَاهِرَانِ مَكْشُوفَانِ مُسْتَقْبِلٌ بِهِمَا فِي كُلِّ حَالاتِهِ وَ لَيْسَ فِيهَا مِنَ الْخُضُوعِ وَ التَّبَتُّلِ مَا فِي الْوَجْهِ وَ الذِّرَاعَيْن».(3)
اصولاً اسرار الهي داراي حقايقي است كه «لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ».(4) اگر حقيقت قرآن را جز افراد با طهارت نمي يابند، حقيقت اين عبادات را هم جز افراد پاك نمي يابند. عبادت در كام انسانِ پاك، لذت پيدا مي كند و هيچ چيزي وي را به خود مشغول نخواهد كرد. در وضو، شستن صورت با صابون كافي نيست؛ شستن صورت با نيّت لازم است. اگر كسي صورت را با اين قصد بشويد كه خدايا براي وضو گرفتن و امتثال امر تو و نماز خواندن صورتم را از هر گناه شستم و تطهير كردم و براي اين كه با چهره اي پاك به سوي تو و در خاك تو بيفتم، او به اسرار عبادت پي برده است و با فرشتگان ملاقات كرده و ملاقات مي كند. دستها را مي شويد تا با دست پاك، خدا را بخواند و به دعا برخيزد و سر و پا را مسح مي كند، چون در نماز سر او پيداست و پاهاي او به طرف قبله است؛ بايد با فكر پاك و با پاي پاك و از سر تا پا پاك باشد تا به طرف خداوند سبحان بايستد و لذت ببرد. لذا حضرت فرمود: چون بنده مي خواهد برابر حق تعالي بايستد و كرام الكاتبين را ملاقات كند بايد اعضا و جوارح پاك داشته باشد.(5)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.